— Ну, дык злазь! — клiча воўк. — Будзем ваяваць.
— Не, ня зьлезу, — адказвае мядзьведзь.
— Чаму?
— Страшна.
— Што-ж там за войска такое, што ты гэтак спужаўся? — пытаецца воўк.
— Такое войска, што я нiколi i ня бачыў, — адказвае мядзьведзь калоцячыся. — Адзiн ваяка тоўсты i калматы, зь вiламi iдзе; другi — грозны, вусаты, ззаду пiку нясе; трэйцi — у шапачцы чырвонай, iз шпорамi на нагах, шабляю махае… Першы iдзе, галавою трасе ды ўсё крычыць: «Бэ! Я ўсiх пакалю, на вiлы пасаджу!» Другi сярдзiта чмыша, па бакох азiраецца i ўсё мармыча: «Мне, мне iх давай!» А трэйцi, ганарысты такi, крычыць: «Куды, куды iсьцi! Я адзiн усiх паб'ю!».
Дзiк пачуў гэта ды хутчэй у мох па самыя вушы зашыўся. А воўк бачыць, што не пасьпее схавацца, — стаў на заднiя лапы i стаiць. «Хавайся за мяне, — кажа ён пералалоханаму зайцу. — Яны падумаюць, што я — пень, i абмiнуць нас».
Прыходзiць сабака iз сваiм войскам, бачыць — нiдзе нiкога няма.
Тут якраз барану рогi засьвярбелi. Глядзiць ён — побач нейкi пень стаiць. Разагнаўся баран ды — трах! — рагамi ў пень. У ваўка ад гэтага i галава раскалолася. Павалiўся ён дагары ды ногi выцягнуў. Заяц выскачыў з-пад ваўка, але сабака згледзеў яго i адразу злавiў.
Дзiку ў гэты час, як на бяду, села муха на вуха. Паварушыў ён вухам, каб сагнаць яе, а кот падумаў, што там мыш. Кiнуўся туды ды давай мох разграбаць. Так i дзярэ дзiка вострымi кiпцюрамi! Цярпеў, цярпеў, дзiк, а потым усхапiўся ды наўцёкi…
Певень напужаўся дзiка, залопаў крыльлямi, узьляцеў на елку i нарабiў крыку:
— Куды, куды?
Мядзьведзь падумаў, што гэты самы грозны ваяка да яго дабiраецца, i залез iз страху аж на верхнi сук. Сук ня вытрымаў, зламаўся, мядзьведзь грукнуўся вобземлю i забiўся.
З таго часу больш i не сябруюць сабака з ваўком.
Жылi дзед i баба. Мелi яны сына i ката. Сына звалi Марцiнам, а ката Максiмам.
Памерлi дзед i баба. Застаўся Марцiн з катом Максiмам.
Марцiн гультай быў вялiкi, усё на печы ляжаў, а кот яду яму насiў: то птушку дзе зловiць, то каўбасу цi сала ў суседзяў украдзе…
Вось так жылi яны, жылi — згарэла хата, адна глiняная печ засталася.
— Што рабiць будзем? — пытаецца кот у гаспадара. — Трэба хату будаваць.
— Ат, — кажа Марцiн, — навошта нам хата? Хопiць i печы.
Пажылi яны з год на печы, а тут i печ развалiлася.
— Што рабiць будзем? — зноў пытаецца кот у гаспадара.
— Ты, — кажа Марцiн, — як сабе хочаш, а я надумаўся жанiцца: вазьму багатую жонку, яна мне пабудуе хату.
— Хто за такога гультая пойдзе замуж? — сьмяецца кот. — Ты-ж толькi любiш ляжаць на печы, у цябе i выгляд нечалавечы.
— Пойдзе! — кажа Марцiн. — Няма чаго сьмяяцца! Сама царэўна пойдзе. Iдзi, Марцiн, да цара. Скажы яму — так i так: пан Марцiн, па прозьвiшчу Глiнскi-Папялiнскi, сватаецца да тваёй дачкi. Ну i зрабi ўсё, як трэба: нагавары яму, што багацейшага за мяне пана ўва ўсiм царстве не знайсьцi…
— Цяжкую ты загадаў мне службу, пан Марцiн Глiнскi-Папялiнскi, — кажа кот.
— Нiчога, iдзi, а то папругi дастанеш! — пагразiў яму гаспадар.
— Ну што-ж, паспрабую шчасьця.
Нанасiў кот гультаю Марцiну яды ў запас, каб той з голаду не памёр, а сам выправiўся ў далёкую дарогу.
Iдзе ён, iдзе, прыходзiць у лес. Бяжыць насустрач заяц.
— Куды, кот, iдзеш? — пытаецца ён.
— Да цара.
— Чаго?
Кот падумаў i кажа:
— На суд…
— На якi суд?
— Праўды хачу дайсьцi.
— Якой праўды?
— А вось якой. Дзе што котка ўкрадзе або нашкодзiць — усё на ката звальваюць. Кот, кажуць, сьмятану зьлiзаў, кот сала ўкраў… А ката там i блiзка ня было. Не магу я пярпець такога паклёпу на сябе.
— Пайду хiба i я з табою! — кажа заяц.
— Чаго?
— Таксама на суд. Дзе што зайчыха зробiць — усё на зайца кажуць. Хто ў садзе прышчэпы папсаваў? Заяц! Каго сабакi ганяюць? Зайца! А там зусiм i ня заяц быў, а зайчыха. Не магу я такой няславы цярпець. Пайду да цара на суд.
— Дык што-ж ты — адзiн пойдзеш? -кажа кот. — Хто табе аднаму на судзе паверыць. Там трэба сьветкi мець.
— А ты чаму адзiн iдзеш?