Насамрэч яму хацелася выказаць Рупелю тое, што назапашвалася ўжо не адзін год, але ён мог нагрубіць Нюцінаму бацьку і потым пашкадаваць пра сказанае. І ён стрымаўся. Але пасля гэтай размовы Грынкевіч пачуваўся так, быццам яму праз ультрагук паказвалі нечую душу. Звычайную такую чалавечую душу, не высокую і не нізкую, з ейнымі натуральнымі душэўнымі працэсамі і рэакцыямі, назіраць за якімі не зусім прыемна. Але ж гэта натуральна, а таму мае права на жыццё. Дый увогуле Рупель не Крэспель, але дачку абараняе на свой капыл.
У госці Нюта запрасіла толькі праз тыдзень. Нешта ў ёй за гэтыя дні змянілася, і прычына не ў тым, што дзяўчына аслабла пасля грыпу і выглядала даволі зняможанай. Відаць, тата і з ёй правёў размову і невядома што нагаварыў.
— А памятаеш, калі ты быў на першым курсе. Ты тады з'ехаў на лета да бацькоў і ніводнага разу мне не патэлефанаваў... Чаму? А цяпер ты абрываў мне тэлефон.
Гэтае пытанне заспела яго знянацку і збянтэжыла — ён не знайшоў што адказаць. Увогуле, ён не мог зразумець, што за прэтэнзіі Нюта яму выстаўляе.
— Пачнем з таго, што мы тады не вельмі добра развіталіся, — сказаў ён. — Ты вырашыла, нібыта я заляцаюся да той дзяўчыны... Ну, з тэарэтычнага, з якой я тады граў у чатыры рукі. Нас жа выстаўлялі на канцэрт, вось мы і займаліся. А ты тады зашыпела і сказала не званіць табе. Я і не званіў. А ўвосень усё ўжо змянілася...
У летку ён любіць худзенькіх.
Яны пілі гарбату, але мірнай і нязмушанай размовы, на якую Грынкевіч наладзіўся ад пачатку, не выходзіла. І неяк так атрымалася, што Нюта прагаварылася. І разанула яго новым прызнаннем. Дзяўчына казала гэта як быццам дзеля таго, каб зрабіць яму балюча. Так і выйшла. Ён нешта такое падазраваў, але тады яшчэ стараўся быць вышэй, стараўся верыць і таму не задаваў пытанняў. Яна сама здзерла з уласнай душы прыўкраснае ўбранне. Маўляў, глядзі на мяне, на сапраўдную. Я не прынцэса, я ведзьма. Не страшна?
Было не страшна, але прыкра і тужліва. І проста не хацелася верыць. Хацелася атрымаць нейкую сляпую надзею, учапіцца за яе і зрабіць так, каб усё сказанае Нютай было толькі нагаворамі на саму сябе. Бо быў жа ж той дзень і тая ноч, лепшых за якія ён ніколі не меў.
Грынкевіч проста не ведаў, што рабіць далей, таму ён знік і не званіў ёй два тыдні, пакуль яна сама не прыйшла ў вучэльню і не знайшла яго там.
— Зусім вы мяне закінулі, Herr Kapellmeister, — сказала яна, спрабуючы прыязна ўсміхацца.
Хлопец якраз заканчваў заняткі, але сказаў, што яму трэба яшчэ пагартаць партытуру. Нюта, зразумела, адчула гэты фальш, хоць нічога не сказала. Грынкевіч прачытаў ейную крыўду па тым, як яна штурхнула перад сабой дзверы, выходзячы з вучэльні. Можа быць, яна сябе наўмысна абылгала, каб раззлаваць яго? Увечары ён патэлефанаваў Нюце дадому, яна была спакойнай і нават вясёлай. Запрасіла ў госці, але не сказала: прабач, я несла абы-што, не бяры да галавы.
Дзеля чаго ён ішоў туды, Грынкевіч не ведаў. Але ішоў з торцікам у руках і з такім адчуваннем, нібы ідзе на дзень народзінаў дзяўчынкі-аднакласніцы, дзе ён будзе адзіным хлопчыкам сярод прышчавых выдатніц. І вецер болей не казаў яму: «Гэта сапраўднае, сапраўднае, сапраўднае...». Вецер ляцеў з Фінскай затокі і гнаў мокры снег з дажджом, напяваючы: «Гэта была здрада, здрада, здрада».
Пасядзелкі з тортам і гарбатай былі цырымоннымі, яму ўсё хацелася завесці размову самому, але ён баяўся атрымаць адказ: так, я не хлусіла. Таму і маўчаў. Зазбіраўся ўжо праз пару гадзін і на развітанне сказаў тое, што кажа пераважная большасць мужчынаў у сітуацыях, калі жанчыну не варта груба адштурхоўваць: «Я патэлефаную». Яна сказала: «Ок». Ейныя вочы былі красамоўнейшымі за вочы Русалачкі, але ён ужо вырашыў для сябе, што нічога сапраўднага і вечнага не бывае. Няма пачуццяў, ёсць адчуванні. Калі ж ён выйшаў з кватэры, то яму падалося, што нешта нябачнае схапіла яго за руку і не давала ісці далей. Ужо спускаючыся па сходах, ён зірнуў на дзверы Нюцінай кватэры. Яна стаяла на парозе і глядзела на яго. «Скажы мне, што гэта была няпраўда! — хацелася выгукнуць яму. — Я пастараюся табе паверыць, я хачу табе паверыць!..» Але ён змаўчаў, хутка адвёў вочы, каб не сустрэцца позіркамі, і амаль пабег прэч.
Жыццё было мудрым, і яно зрабіла так, што Грынкевіч не бачыў Нюту яшчэ амаль два гады, хоць жыў з ёй у адным горадзе і хадзіў на адны і тыя ж канцэрты і спектаклі. А потым сама Нюта ўзяла дый абдурыла мудрае жыццё.
Вераснёўскім вечарам, ідучы па калідоры кансерваторыі, Грынкевіч здалёк запеленгаваў позіркам чырвонавалосую дзеўку, стрыжаную амаль пад нуль і апранутую так, што хоць у каноплі стаўляй. Дзеўка яўна апярэджвала эпоху, бо «Пяты элемент» выйшаў толькі праз некалькі гадоў — са спіны дык проста двайнік Лілу, толькі значна меншага росту. На ёй была вельмі кароткая скураная спадніца, скураная куртка, высокія і цяжкія берцы. На плячы яна трымала вялікую торбу, што звісала амаль да калена. Грынкевіч у той момант ішоў у адбымку з чарговай красуняй, якая мела на яго асаблівыя спадзевы, але ж чамусьці Лілу-нефармалка яго зацікавіла. І прычына нават не ў тым, што ён ацаніў нефармалчыны ногі на дзевяць балаў з дзесяці (на дзесяць балаў яны мусілі быць даўжэйшымі, бо Грынкевіч меў невытлумачальную слабасць да высокіх дзяўчат). Калі ён са сваёй спадарожніцай амаль параўнаўся з Лілу, тая, да таго моманту засяроджаная на вывучэнні раскладу заняткаў, раптам азірнулася.
— Нішто сабе сустрэча! — вырвалася ў Грынкевіча.
Ён любіць велічных і мажных.
Нюта за гэтыя два гады паспела не толькі завесці кашмарны, як на ягоны густ, гардэроб і сапсаваць валасы. Яна яшчэ зрабіла сабе навамодны пірсінг: бровы, нос, ніжняя губа былі ў колцах і ў шыпах, як у афрыканскай прынцэсы. Дзяўчына паведаміла, што паступіла на падрыхтоўчае аддзяленне як вакалістка. Грынкевіч пахваліўся, што яму ўсё ж пашэнціла пераскочыць з харавога на сімфу. На тым размову і скончылі. Ён пайшоў далей, з дэманстратыўнай пяшчотай абняўшы сваю сімпатычную спадарожніцу. Як добра, што я тады ўсё ж уцёк, думалася яму. Пранесла.
Убачыліся ўжо на наступны дзень, таксама ў калідоры кансервы. Павіталіся і размінуліся. Вялікай ахвоты камунікаваць Грынкевіч не меў, бо чыста па-мужчынску адчуваў нешта блізкае да агіды. Яго проста пужаў цяперашні імідж Нюты. Зрэшты, яна змянілася не толькі звонку. Ён цяпер часта бачыў, як да консы падкатвае байкер, як Нюта садзіцца на задняе сядзенне, абдымае таго байкера за талію ды імчыць невядома куда. Раней быў «залаты хлопчык», а цяпер — «жалезны».
Неяк яны сустрэліся на канцэрце, дзе гралі нешта нетрывіяльнае, кшталту нававенскіх класікаў. Разгаварыліся. Грынкевіч не выцягнуў на гэты канцэрт ніводную са сваіх лапачак, нават адданая яму Маша не пайшла такое слухаць. Нюта таксама была адна і ў не вельмі страшнай вопратцы. Канцэрт скончыўся ўсяго а дзявятай, і яны разам выйшлі на вуліцу. Адзінае, што засталося нязменным, — гэта іх агульная тарабарская мова, на якой яны яшчэ ў юнацтве размаўлялі пра музыку і мастацтва. Нюта выказвала нечаканыя думкі, яна сыпала парадаксальнымі ідэямі і асацыяцыямі. Грынкевіча гэтая размова проста захапіла. Што ні кажы, а з ёй заўсёды было цікава і займальна. З ёй было проста добра.
— Давай ужо дагуляю цябе да дому, — як у ранейшыя часы, але без рамантычнага падтэксту сказаў Грынкевіч.
На вуліцы было цёпла, як на восень. Гулялі яны пешшу і загуляліся да таго часу, калі метро не працавала, а масты развялі.
— Хадзем, напаю гарбатай і пасцялю на канапе, а зранку пойдзеш, — прапанавала Нюта.
За гарбатай яна распавяла, што цяпер ёй нялёгка, бо ў іх з бацькам страшэнна папсаваліся адносіны. Калі яна пайшла ў кансерваторыю паралельна з універсітэтам, бацька перастаў даваць ёй грошы. Сама яна ўжо крыху хал туры ла пісьмовымі перакладамі, але на гэта пакуль не пракормішся. Калі ў Піцеры здараўся нейкі фестываль ці чэмпіянат, яна няблага падзарабляла, сустракаючы дэлегацыі з нямецкамоўнага свету, але паміж такімі падзеямі была звычайна «на падсосе». Калі рабілася зусім кепска, яна ішла танчыць у начны клуб. Там яна здымала амаль увесь пірсінг, надзявала бландзіністы парык, туфлі на высачэзных абцасах і круцілася вакол пілона.
— Што такое пілон? Гэта такі шост, вакол якога круцяцца стрыптызёры, — спакойна патлумачыла яна Грынкевічу і зірнула на яго з выклікам. — А што, я нават маю сваю публіку, я падабаюся...
Яму зноў падумалася, што ён меў рацыю тады, калі ўцёк. І тым не менш, на душы яму стала так тужліва, быццам у яго на вачах спалілі бясцэнную карціну геніяльнага мастака.
Мініяцюрныя жанчыны яго зачароўваюць.
У тую ноч ён выспаўся на канапе, дзе яму пасцялілі асобна, і зраніцы няголены пайшоў на службу ў царкву — ён падпрацоўваў там рэгентам. У царкоўным хоры спявала Маша, і ў адказ на ягонае тлумачэнне «заначаваў у даўняй знаёмай, нічога такога», Маша зладзіла скандал. Дзіўна, што потым менавіта асэксуальныя адносіны Грынкевіча з Нютай раздражнялі яе асабліва моцна, а вось прыгоды з іншымі дзяўчатамі, гэтыя сакрэты полішынэля, яе амаль не чаплялі. Пазней яна зусім выпадкова даведалася, што Грынкевіч час ад часу пазычае грошы «гэтай шлюндры», прычым «шлюндра» іх не вяртае.
І хоць Маша скандаліла, ён цяпер начаваў у Нюты колькі разоў на месяц. То ён праводзіў яе з канцэрта, то яго проста запрашалі папіць піва ці гарэлкі. Там у кампаніі збіраліся Нюціны сябрынефармалы: нейкія вельмі арыгінальныя асобы з кампазітарскага факультэта, перакладчыкі, рокмузыканты і графаманы. Што ён там рабіў, Грынкевіч не ведаў, але ўсё адно ішоў. Яму сцялілі на канапе ў гасцёўні, а Нюта пры гэтым магла зачыніцца ў сваім пакоі разам з чарговым «жалезным хлопчыкам». Дарэчы, яна іх мяняла прыкладна раз на два-тры месяцы, паралельна маючы іншыя кароткія раманчыкі. Дзяўчына прызнавалася, што ставіцца да сэксу вельмі проста і не надае яму такога ўжо сакральнага сэнсу. Праўда, танцы на пілоне яна ўсё ж закінула.
У гэты каталог трапляюць і старыя, аднак маладых ён усё ж любіць болей.
Ён любіў Нюцін голас, шчыльны, вялікі і пры гэтым цёплага мядовага тэмбру. На першым жа праслухоўванні пэашнікаў ён сядзеў у зале і слухаў, як дзяўчына спявае нешта з дзяжурнага рэпертуару для сапрана, накшталт «Ах, прошло то время. ». І было неістотна, што яна не паказвала ідэальнага гукавядзення і пакуль не ўмела спяваць фразамі. У самім тэмбры было вельмі шмат музыкі і чароўнасці. Спяваючы, яна рабілася сапраўднай і як быццам ачышчалася. За гэты голас Грынкевіч гатовы быў дараваць ёй усю тую пошласць і вульгарнасць, якой яна сябе атачыла па-за сцэнай.
На іхным апошнім агульным дні народзінаў, які спраўлялі ў яе дома, Грынкевіч моцна напіўся і пачаў пераказваць, што ён адчувае, калі чуе ейны спеў. Дзяўчына стаяла на кухні перад ракавінай і мыла посуд, а ён курыў у фортку.
— Не ведала, што ты такі паэтычны, — без усялякіх эмоцый адказала Нюта на толькі што пачутую тыраду. — Але я, відаць, горшая за свой голас.
У яе нешта не ладзілася з педагогам, і на другім годзе навучання стаяла пытанне пра тое, што пераводныя іспыты на першы курс яна не здасць. Нюта ўсё часцей казала, што, напэўна, бацька меў рацыю наконт кансерваторыі, усё адно яна туды не трапіць, што музыка гэта не ейнае... Людзі вунь з Тоскай і Лізай паступаюць, а ў яе толькі Лаўрэта.
Слова за слова, яны тады зачапіліся і паскандалілі — упершыню за ўсю гісторыю іхнага некароткага знаёмства. Дакладней, скандаліў адзін Грынкевіч, а Нюта сядзела на зэдліку і моўчкі прымала на сябе шквал абразаў і грубасцяў. Ён тады сышоў, моцна ляснуўшы дзвярыма і пакінуўшы гаспадыню кватэры і гасцей у ціхім шоку. Гэта ж былі не проста агульныя народзіны, гэта была яшчэ ягоная адвальная.
Праз колькі дзён ён з'ехаў у горад N, дзе знайшлося месца чарговага дырыгента ў оперным тэатры. Кансерваторыю ён заканчваў амаль завочна і ў свае прыезды ў Піцер не сутыкаўся з дзяўчынай, якой на развітанне нагаварыў лішняга. Пэўна, яна б сама наўрад ці захацела з ім сустрэцца. Пра гэта ён згадваў, калі ягоная рука цягнулася да тэлефона і пачынала набіраць яе нумар. Ён набіраў і скідваў. Аднойчы, калі ён ужо не вучыўся ў кансерваторыі, ён чарговы раз набраў ейны кватэрны нумар і паслухаў доўгія гудкі. Яму не хацелася аднаўляць адносіны ці нешта такое яшчэ, але ж было адчуванне нявыкупленай віны. Хіба яна абірала сабе ў бацькі Антона Рупеля? А можа, гэта ён, Аляксей Грынкевіч, быў поўным ідыётам, калі сышоў ад яе ў слотны зімовы вечар? Можа, яна тады нечага, наадварот, недагаварыла? Ён жа не ад яе сыходзіў, а ад магчымых непрыемнасцяў. І ці не сам ён вінаваты ў тым, што пасля з'явілася чарада «жалезных хлопчыкаў», драныя джынсы, стрыжаныя амаль пад нуль валасы ды яшчэ і спаленыя перакісам і чырвонай фарбай?
Але ён мужчына, ён не маці Тэрэза і не павінен ратаваць жанчыну ад самой сябе, як напісалі б у старадаўнім рамане пра каханне. Тады, у агульны дзень народзінаў, ён прапанаваў Нюце выйсце. Яна сама павінна была вырашыць, ці хоча нешта перайначыць у жыцці. І яна ўжо была досыць дарослай, каб нешта зразумець. Ён не працягнуў рукі, ён проста паказаў шлях, а яна назвала гэта глупствам. А значыцца, няма пра што шкадаваць — сама вінаватая.
Ён выходзіў на агульных знаёмых, але яны нічога не ведалі пра лёс Нюты. Казалі, што ў кансерваторыю яна сапраўды не паступіла, а потым увогуле некуды знікла, нікому нічога не сказаўшы. Цалкам можа быць, што яна сышла да сваіх нефармалаў ці як іх там называюць. Быццам бы яна пэўны час спявала ў нейкім рок-гурце, але пасля пра яе нічога не было чуваць.
Неістотна, якая яна — бедная ці багатая, прыгожая ці агідная. Пакуль жанчыны носяць спадніцы, дон Джавані будзе на іх паляваць, падводзіць вынік Лепарэла.
І вось праз восем гадоў яна з'явілася, прамільгнула ў яго жыцці і знікла зноў. А якой яна была ў той вечар!.. Як быццам богі ўзялі і прымусова выкупалі яе ў марской пене, з якой яна выйшла наноў народжанай.
Грынкевіч па вяртанні ў N зноў палез у сацыяльныя сеткі, каб шукаць яе. Рызыкнуў зліставацца з той Аннай Рупель-Зайцавай, якая жыла ў Санкт-Пецярбургу і працавала перакладчыцай. Тая нічога не адказвала. Зрэшты, неўзабаве ён кінуў думаць пра няоперную донну Анну, угаварыўшы сябе на тое, што ў яе цяпер, мусіць, усё добра, — і дзякуй Богу.
Але які ж ён быў дурань! Навошта ён панёс тады, у канцэртнай зале Чайкоўскага, пра задраныя тэмпы ў «Non mi dir.»?! А яна так нязмушана падхапіла размову, быццам не было працяглага развітання, спрачалася з ім, як у мінулыя часы, даводзіла, што толькі ў выкананні Кермес і толькі з такімі тэмпамі можна было стварыць вобраз апантанай донны Анны. І так лёгка знікла.
Лепарэла сыходзіць.
Сцэна VI