Чалавеку роўна столькі гадоў, на колькі ён пачуваецца. Маргарыта вырашыла, што яна пачуваецца на дваццаць. Зрэшты, у эмацыйным сэнсе ёй прыкладна столькі і было. Грынкевіч з першай сустрэчы зразумеў: камунікаваць з гэтай кабетай — усё адно, што спяваць у гарах з лавінанебяспечным становішчам. Яна б накрыла яго з галавой усімі назапашанымі за чатыры дзесяцігоддзі эмоцыямі.
Першая сустрэча адбылася на фуршэце пасля нейкай афіцыйна-культурніцкай імпрэзы, да якой Грынкевіч таксама спрычыніўся. А Марго была адным са спонсараў мерапрыемства. Пазнаёміў іх дырэктар тэатра, які шапнуў Грынкевічу, што дама ім цікавілася. Яшчэ дырэктар шапнуў, што дама мае грошы, а тэатру варта мець сталую крыніцу фінансаў на пэўныя гаспадарчыя патрэбы. Не, Марго была не крыніцай, яна была цэлай студняй. Таму, вядома ж, з дамай трэба быць гжэчным. Грынкевіч вырашыў не перабольшыць і таму быў проста ветлівым: яму нецікава было даглядаць занядбаныя студні. Але, на жаль, ён зрабіў уражанне. Дакладней, ён спадабаўся значна раней, да іхнага афіцыйнага знаёмства. Ён не падабаўся мала каму з жанчын, асабліва на падстаўцы ў часе працы. Цяпер уражлівая кабета наведвала ўсе яго спектаклі і перадавала яму праз адміністратараў букеты жоўтых ружаў. Дарыць мужчынам ружы — камільфо, а жоўты колер — гэта колер той чакры, якая адказвае за славу, поспех і прызнанне.
Яна давала тэатру грошы, а тэатр даваў ёй запрашальнікі на ўсе найбольш важныя імпрэзы. З'яўленне на падстаўцы самога Галоўнага лічылася важнай падзеяй, а таму Маргарыце даставілі запрашальнік на «Жызель» у офіс. Ён быў на дзве асобы, але яна заўсёды прыходзіла адна.
Джавані загадвае, каб Лепарэла вёў сялян за сабой і падрыхтаваў у замку ўсё патрэбнае для свята. Мазэта, жаніху Дзэрліны, не падабаецца тое, што нявеста застаецца разам са шляхотным кавалерам.
Васевы словы былі для Грынкевіча штармавым папярэджаннем: пасля першага акта ён будзе ўцякаць вельмі хутка, каб Марго яго раптам не заўважыла. Па-першае, яго пачало даводзіць да шалу тое, што жоўтыя ружы не злазілі ў тэатры з языкоў, а па-другое, ён сапраўды не мог даць кабеце таго, чаго яна прагнула. Чаму? Ён сам сабе задаваў гэтае пытанне. Наўрад ці яго б расчаравала ейнае натрэніраванае цела, ейная дагледжаная скура ды ейная выкшталцоная парфума. Прынамсі, у гэтым сэнсе яна давала фору шмат каму са студэнтак, што таксама кідалі на Грынкевіча адчайныя позіркі. Але ён баяўся сыходу лавіны эмоцый. Занадта складана быць «ракавым мужчынам». Для Машы ён стаў першым, а для Маргарыты ён рызыкаваў стаць апошнім. Хоць яна і была яшчэ замаладой, каб Грынкевіч стаў для яе апошнім. Дый увогуле: куды ён мог павесці павячэраць даму, якая сама мае тры рэстарацыі?
.Жызель на сцэне скокала сярод сваіх сябровак-сялянак. Грынкевіч прыдумляў нагоду, каб уцячы са спектакля адразу пасля таго, як у гэтай беднай балетнай дурнічкі разарвецца сэрца. Гледзячы на белыя пачкі танцорак, ён думаў пра Ірыну. Собалева не будзе ажно два дні. У кватэры, якую ёй здымае алігарх, дзякуй Богу, няма ні аховы, ні камер, але ўсё адно не варта сустракацца там, лепей няхай дзяўчына прыйдзе да Грынкевіча. А калі што, дык Ірына начавала ў мамы.
Мазэта пратэстуе супраць таго, каб Дзэрліна засталася з Джавані. Той выхоплівае шпагу і дае селяніну зразумець, што заб'е яго, калі будуць яшчэ нейкія пярэчанні.
№ 6: Арыя «Ho capito, signor si!».
.Жызель радавалася падораным каралям. Вася перайшоў да абмеркавання іншых бландынак, што з явіліся на сцэне. На іх перыядычна шыкалі суседзі. Сумленныя людзі — яны не належалі да гэтага тэатра, а значыць, прыйшлі атрымліваць асалоду ад высокага мастацтва.
Грынкевіч хацеў быў сказаць Васю: бландынкі нішто ў параўнанні з рудымі. Калі ён быў маладзейшым і жвавейшым, то зрабіў у тутэйшым кардэбалеце неблагую рэпрэзентатыўную выбарку. Але дзяліцца назіраннямі з Васем ён перадумаў. Ён увогуле, кантактуючы са стажорам, заўсёды ўяўляў, як узводзіць паміж ім і сабой мур — цагліну за цаглінай. А той, як на злосць, да яго цягнуўся. І як на яшчэ большую злосць, яго паставілі другім дырыгентам «Дона Джавані», каб набіраўся досведу. Грынкевіч часам ненавідзеў Васю з усёй шчырасцю курца-выпівохі, якому перыядычна даводзяць, што такія захапленні шкодныя для здароўя. І калі стажор пачынаў разважаць пра маральнае аблічча бландынак, то Грынкевічу ўвогуле хацелася яго прыдушыць.
У пэўным сэнсе ён зайздросціў Васю: той быў народжаны для дырыгавання — высокі, пластычны, з выдатнымі вушамі. Нават ягоны дзядзька, які нікога не падпускаў да аркестра на сваіх рэпетыцыях, толькі ў Васі і пытаўся: ну, як гучыць? І калі пляменнік казаў, што ўсё добра, то гэта сапраўды было так. Але ж Васю, відаць, болей хвалявала, як ён выглядае, стоячы на подыуме перад аркестрам, чым сама музыка. Ён казаў у прыватных гутарках шмат правільных рэчаў і меў нейкі беспамылковы жывёльны інстынкт. Тое, да чаго Грынкевіч часам прабіраўся вакольнымі шляхамі, праз чытанне мастацкай літаратуры і мемуараў, праз сядзенне ў нотных бібліятэках і праз слуханне чужых запісаў, Вася мог злавіць імгненна — праз спінны мозг. У Грынкевіча такое было хіба што ў раннім юнацтве, потым яго музычнасць стала куды больш рацыянальнай, але вось так фенаменальна адчуваць гук. Зрэшты, гэта не рабіла Васю здольным гэтаксама проста і ў двух словах растлумачыць іншым людзям, як ён гэта чуе і што хоча атрымаць на выхадзе. «У нас тут свой Фурт падрастае!» — кпілі з яго аркестранты.
Мазэта звяртаецца да дона Джавані з перабольшанай ветлівасцю, раскланьваецца перад ім. Кажа, што дон Джавані — несумненна высакародны чалавек і для яго, Мазэта, было вялікім шчасцем займець такое знаёмства.
На рэпетыцыях, якія яму часам давяралі правесці, стажор выглядаў як інвалід-вазочнік на сходах без пандуса. Аркестранты казалі пра яго — маўляў, Вася рабой кабыле сон расказвае, і яны нічога не разумеюць у ягоных развагах. Ён мог пагнацца за адной скочкай у партыі кларнетаў ці валторнаў і патраціць паўрэпетыцыі на яе вынішчэнне; прамежкавы вынік яго не цікавіў, Вася прагнуў толькі дасканаласці. Астатнія аркестранты ў гэты час гаманілі пра ловы рыбы, гуляліся ў марскі бой ці ў тэтрыс, пісалі СМС гёрлі бойфрэндам або даставалі з торбы вязанне. Яны не разумелі дырыгенцкай радасці, калі ён нарэшце выкладваў перад імі даведзеную да ладу фразу,
— так сумленны кот прыносіць свайму гаспадару злоўленую мыш і кладзе прыдушаную здабычу на новы дарагі кілім. Пад канец рэпетыцыі, за якую ён так і не паспяваў зрабіць самага важнага, у Васі пачыналася істэрыка, як быццам яму было гадоў сем і яго папрасілі пасачыць за двухгадовым дзіцём, якое чамусьці зараўло. І Вася амаль што роў таксама, бо не ведаў, што тут рабіць, пакуль не прыходзіў нехта з дарослых і не наводзіў парадак. Зрэшты, дзіцячыя ранішнікі ён збольшага вытрымліваў — пасля таго, як ягоны дзядзька даваў аркестру выспятка «за кепскую дысцыпліну».
.Жызель нарэшце зразумела, што Альберт дурыў ёй галаву, а Ганс меў рацыю. Грынкевіч намацаў у заплечніку куртку: значыцца, ён выскачыць праз глядацкую частку, спрабуючы не звяртаць на сябе ўвагі іншых супрацоўнікаў. У тэатр ён прыйшоў праз службовы ўваход, з усімі павітаўся, да ўсіх пазаляцаўся, а значыць, ён быў на спектаклі шэфа! А заўтра ўдзень ён з усімі абмяркуе тыя месцы, у якіх Маэстра здзейсніў подзвіг і не разваліў аркестр. Матэрыялу першага акта на гэта хопіць.
Мазэта ціха звяртаецца да Дзэрліны і пагражае ёй, кпіць з нявесты праз тое, што яна хоча стаць бліжэй да шляхты. Ну што ж, з такім знаёмствам, як дон Джавані, можна і самой у шляхцянкі трапіць. Пры гэтым Мазэта размаўляе з Дзэрлінай яўна груба.
— Я ўчора на аркестравую «Травіяты» зайшоў, паслухаў новы ўвод, — прамовіў яму на вуха Вася ў той момант, калі публіка пачала пляскаць у ладкі. — З Іркі Віялета будзе — экстра! Яна — сапраўдная дарагая блядзь. Вось з яе гэта і прэ, сапраўднае. Зрэшты, у яе столькі матэрыялу для саманазіранняў.
— Пры чым тут матэрыял для саманазіранняў! — забыўшыся на канспірацыю, а таму занадта раздражнёна абарваў яго Грынкевіч. — Ірка працавітая, як мурашка. Яна за два тыдні з канцэртмайстрам вывучыла ўсю Віялету і прынесла на аркестравую. Ну добра, была ў яе вывучаная з педагогам «Е strano.», але ўсё адно. Бярыце і ўводзьце ў спектакль. І гэта студэнтка. А ў нас некаторыя мэтры па два сезоны новую партыю вывучыць не могуць.
— Ай. — кісла працадзіў Вася. — Мы з ёй у адзін год паступалі. І я ведаю, каго ў тэатр маглі б узяць. Не Ірку, у якой не столькі голасу, колькі фігуры. А цяпер трэба даводзіць, што ты не бык.
— А табе справа, за што яе ўзялі? Галоўнае, што яна хутка вучыць партыі, музычная вельмі і на рукі глядзіць, — адказаў Грынкевіч ужо спакайней, тонам незаангажаванага і аб'ектыўнага эксперта.
— Яна донны Анны не пацягне. Гэта драматычная партыя.
Грынкевіч узняўся са свайго месца, каб як найхутчэй выбрацца з залы. Ён не ведаў, што на гэта адказаць, бо спінны мозг стажора меў рацыю: Ірыне рана было спяваць донну Анну, пагатоў у асноўным складзе. А Вася тым часам працягваў казаць рэчы, на якія проста не было контраргументаў:
— У яе маленькі галасок і тэмбр даволі-ткі ардынарны. Я не разумею каларатуры, якая баіцца спяваць нешта вышэй за до трэцяй актавы. Субрэтка. І ўвогуле, у ёй, ведаеш, пароды няма. Яна ўсё адно як сялянка, хоць і не грубая. У тое, што яна дарагая блядзь, я паверу. А ў дачку Камандора — не.
— Я пра гэта думаў. — прамовіў Грынкевіч усё тым жа ж тонам незалежнага эксперта. — Слухай, Васіль, курыць хачу аж не магу, а цыгарэты скончыліся. Збегаю зараз у шапік, тут недалёка. Убачымся яшчэ!
Мазэта нарэшце сыходзіць з Лепарэла і сялянамі.
І ён выйшаў з бельэтажа, з кожным крокам набіраючы хуткасць. Збег па сходах уніз. З партэра якраз выходзіла Марго, якая заўважыла яго і якую ён заўважыў таксама. Позірк Маргарыты чырвонай плямкай снайперскай вінтоўкі сачыў за ім, пакуль ён ішоў да цэнтральнага ўвахода. Грынкевіч проста адчуваў гэты позірк уласнай патыліцай. Ужо на вуліцы ён на хаду дастаў з заплечніка куртку і надзеў яе, гэтаксама на хаду, проста пад моцным дажджом дастаў і раскрыў парасон: нішто не павінна было затрымліваць яго каля тэатра.
Сцэна IX
Дон Джавані і Дзэрліна застаюцца адны.
Рэчытатыў «Al fin siam liberati, Zerlinetta gentil, da quel scioccone...».
Аўтобуса чакаць давялося доўга — Грынкевіч за гэты час паспеў выкурыць на прыпынку дзве цыгарэты. Да таго ж на вуліцы ліло як з цэбра: калі ён нарэшце дабраўся дадому, нагавіцы былі мокрыя ажно па калена. Было дзесяць хвілінаў на дзясятую, і Ірына ўжо стаяла каля пад'езда. Апранутая яна была, як на гэтае надвор'е: джынсы, куртка, красоўкі, валасы заплеценыя «каласком», ніякай касметыкі. Быццам выйшла позна ўвечары ў краму па хлеб ці выгуляць сабаку.
Зрэшты, такая Іра яму падабалася болей. Ён хутчэй прапусціў яе ў пад'езд, бо яна чакала яго ўжо хвілінаў пятнаццаць і пачынала крыху дрыжэць ад вільгаці і боязі. Кожны візіт у яго жытло быў для Ірыны праходкай па канаце без страхоўкі. Яна крыху разнявольвалася, толькі калі за ёй зачыняліся дзверы кватэры. Дзяўчыне паўсюль вярзліся сведкі ейнай падвойнай гульні.
— Ты не здольная да ад'юльтэраў, — прашаптаў Грынкевіч паміж дробнымі і нервовымі пацалункамі: Ірына заўжды баялася пачынаць прэлюдыю проста ў пад'ездзе.
Зрэшты, за адзін паверх да яго кватэры яна крыху пацяплела і пацалункі зрабіліся больш працяглымі. Яна толькі паспела шапнуць, што застанецца да раніцы.
— Не спяшайся.
— Думаеш, я так хутка выкладуся, што бісаў за цэлую ноч не будзе?
Увайшоўшы ў кватэру, Грынкевіч замкнуў дзверы і прыняў у Ірыны куртку. Сам скінуў верхнюю вопратку і абутак, паставіў парасоны сушыцца ў кутку вітальні. Пайшоў у пакой і ўзяў хатнія нагавіцы, што віселі на спінцы крэсла, хутка пераапрануўся. Іра пайшла следам за ім, бо не мела звычкі неяк забаўляць саму сябе ў гэтай кватэры. Пэўна, яна здзівілася такой перамене мізансцэн: іхныя спатканні звычайна былі скамечанымі, бо яны лічылі кожную хвіліну — хутка вызваліцца ад вопраткі, хутка апынуцца ў ложку, хутка, як Фаэтон у сваёй павозцы, разам узляцець да самага сонца, а потым. Потым яна моўчкі ўздымалася, ішла ў лазенку, каб гэтаксама хутка змыць з сябе кароткае спатканне, хутка апраналася і хутка ўцякала. А сёння гаспадар гэтай кватэры толькі пацалаваў яе з нязвыклай пяшчотай і пацікавіўся, ці будзе яна гарбату з каньяком. Іра кіўнула і стала аглядаць пакой, пакуль Грынкевіч ставіў на кухні імбрык. Яна была тут некалькі разоў, але ж сустрэчы праходзілі як у сне, таму дзяўчына проста не магла неяк засяродзіцца на інтэр'еры.
Джавані кажа, што яны нарэшце вольныя ад Мазэта, і пытаецца ў Дзэрліны, чаму тая не пахваліць яго за такую хітрасць.
У пакоі стаялі ложак, шафа з вопраткай, стэлаж з кнігамі, нотамі, дыскамі і рознай дробяззю, фартэпіяна і тэлевізар. На сценах віселі афішы спектакляў і канцэртаў, колькі карцін невядомых мастакоў і выцінаныя з белай паперы фігуркі няісных людзей ці звяроў — гэта было спецыфічнае хобі гаспадара кватэры. Грынкевіч заўважыў, што яму лепей думаецца, калі ён нешта вырабляе рукамі: грае эцюды на фартэпіяна, мые посуд ці робіць выцінанкі. Папяровыя фігуркі былі на той час сутак, калі суседзі мелі законнае права на сон і граць на фартэпіяна не выпадала. Ну, а брудны посуд ён не назапашваў. Ніякіх кілімаў і ўсяго, што можа збіраць пыл, у кватэры не было: гаспадар увесь час скардзіўся, што яму бракуе паветра, хоць і не быў алергікам ці астматыкам. Яму хутчэй бракавала прасторы.
— А ў цябе паўсюль чыста, як у аперацыйнай, — зрабіла Ірына чыста жаночы камплімент, калі Грынкевіч прыйшоў да яе з кухні і абняў за плечы.
— Пэўна ж, дзедавы гены: ён быў хірургам. Так што ты пацэліла. Калі не трымаць лішніх рэчаў, гэта не складана. Я нават лішніх кніжак не трымаю. Хоць і люблю пасядзець на кухні і пачытаць. Дарэчы, хадзем на кухню.
Над кухонным сталом вісела палічка, і госця пабачыла некалькі кніжак. Пакуль Грынкевіч насыпаў гарбату і даставаў з хлебніцы штрудэль, Ірына ўзяла з палічкі том з лістамі Шумана і пачала яго гартаць.
— Гэта мне пасля конкурсу падарылі, за перамогу. Паперу з таго конкурсу я маме пакінуў, яна яе на сценку ў рамачку павесіла і дагэтуль не здымае. Ну і хай сабе. А вось гэтай памяццю, кніжкай, я ганаруся. Праўда, да сваёй улюбёнай «Крайслерыяны» я так і не дарос. У сэнсе, я яе ўсю не сыграў. Толькі ў вучэльні неяк граў па агульным фано апошнюю частку. Трэба было нейкую п'есу вывучыць на залік, вось мой педагог і вырашыла — а давай гэта. Памятаю, добра тады на заліку сыграў.
— А чаму не стаў піяністам?
Грынкевіч зрабіў паўзу: у імбрыку вось-вось павінна была закіпець вада і ён нібыта пільнаваў момант, каб своечасова заліць кіпнем гарбату. Напраўду ж ён раздумваў, казаць Ірыне ці не. Гэта была тэма, да якой ён нават праз шмат гадоў не мог ставіцца з пэўным гумарам ці хаця б з лёгкай іроніяй.