6
Ішоў трэці ўрок, Мікалай Антонавіч расказваў пра Талстога, калі запахла дымам. Зашморгалі насамі, а потым хтосьці выгукнуў:— Дым!
Утаропіліся на дзверы. А там праз шчыліну запаўзаў у клас белы, ванючы туман. Усхапіўся настаўнік, рыўком расчыніў дзверы, і цэльны клуб дыму, бы жывая істота, уваліўся ў пакой.
Загрукалі дзверы па ўсёй школе, пачуліся крыкі, піск, кашаль. У мітусні, хваляванні праз удушліва затуманены калідор высыпалі на вуліцу вучні. Хто паспеў схапіць паліто, а хто і не. Старэйшыя хлопцы выносілі вопратку, бегалі, шукалі па школе — дзе гарыць? Верхаводзіў завуч, Мікалай Васільевіч.
Знайшлі. На замкненай леснічай пляцоўцы чорнага ходу курэла старая ватоўка. Адсюль цягнуў добры скразнячок, і не дзіва, што ўся школа была задымлена, як пры сапраўдным пажары.
Праз гадзіну праветрылі класы, усе вярнуліся на свае месцы, узрушаныя неспадзяваным здарэннем.
Калі заняткі на гадзіну пазней скончыліся, і настаўніца выйшла, падняўся раптам Грышка-філосаф.
— Гэй! Усе слухайце сюды. Вы кажаце, хлопцы там курылі, вось і ўсе справы? Вось глядзіце! — Ён узняў угару руку з кавалкам нечага жаўтлявага.
— І што? Што гэта?
— Воск!
— Які там воск? Гавары толкам!
— Зараз будзе толк. — Грышка выйшаў да настаўніцкага стала, звычна паправіў акуляры. — Гэты воск я знайшоў там, дзе гарэла ватоўка. І мяркую, што раней гэта была свечка. А цяпер, Ала, пакапайся старанна ў сваім партфелі.
— Навошта? — Ала разгублена, як і ўсе астатнія, глядзела на яго.
— Калі я не дурань, дык твой дзённік будзе ляжаць на сваім месцы. Паглядзі ўважліва.
Ала паціснула плячыма, паслухмяна шчоўкнула зашчэпкай і праз момант з нейкім недаверам, асцярожна, быццам крапівіну, трымала ў руках знаёмы зараз усім блакітны сшытак з ружамі.
— А ну, дай сюды, — папрасіў-загадаў Грышка, і Ала моўчкі працягнула яму злашчасны дзённік.
Грышка ўзяў яго за вокладкі, патрос над сталом. Выпала паштоўка. Грышка патрымаў яе крышку ў руках, усміхнуўся, загадкава паглядзеў на клас.
— Вось так, шаноўныя, глядзіце! — Ён падняў руку высока ўгару, і на адваротным баку паштоўкі ўсе ўбачылі старанна намаляваны крыж у паўкружжы слоў: “Сумленне. Адвага. Годнасць”. — Зразумела зараз ўсе? Ставяць свечку каля ватоўкі, сумленна ідуць на ўрок, потым — дым, тлум, крык, потым — у настаўніцкую, потым — у клас, і дзённік на месцы. Я памыліўся раней — сярод нас нехта ёсць з рыцарскага ордэна! Чаго маўчыце, рыцары?
Хтосьці прысвіснуў. Усхапіўся Генадзь:
— Выдатна! Далей няма куды! Вы ведаеце, чым гэта пахне? Ведаеце? Думаеце, Шаноўны не здагадаецца, што падпал ватоўкі і выкраданне дзенніка — адно цэлае? Вы ведаеце, што можа быць?
— А чаму ты на нас крычыш?
— Таму, што Грышка і на самай справе не дурань! У гэтым ордэне сядзяць ідыёты з нашага класа. І нам патрэбна іх знайсці!
— Ой, дзяўчынкі! — азвалася гарэза-Галінка. — Ой, як цудоўна! Гэтыя рыцары — сярод нас! Як рамантычна! Хлопчыкі, хто яны, га? Цікава так...
— Табе цікава, а нам усім лазня будзе — задыхнешся ў пары!
І раптоўна ўсе змоўклі, углядаючыся ў твар адзін аднаму. — Хто? Хто? Хто? Маўчанне парушыў Грышка, які ўсё яшчэ стаяў каля стала настаўніка:
— Ты, Генадзь, больш аб сабе клапоцішся. За аўтарытэт свой трасешся — як жа, такое нетрадыцыйнае пачынанне і без цябе. Па школе чутак больш пра ордэн, чым пра актыў школьны і яго справы. І я не дзеля таго...
— Лухта гэта ўсё! — перабіў Генадзь. — А рассакрэціць ордэн гэты вельмі проста. Зараз толькі ўспомніць трэба — дзе хто быў і што рабіў. І ўсё высветліцца!
Пачуліся галасы адабрэння. Усе ўзбуджана заварушыліся, нервова перакідваліся словамі. Прадчуванне блізкай разгадкі таямніцы захапіла, узрушыла, прымусіла забыцца, што пара дадому. Генадзь выцягнуў чысты сшытак:
— Так, панове, будзем запісваць. Пачнем. Ну, ты, Додзіеў, дзе, з кім быў? Каго бачыў, калі мітусня ішла?
— Стойце! — Грышка прымусіў зноў звярнуць на сябе ўвагу. — Перш чым ставіць пастку на звера, трэба памеркаваць — што рабіць з яго скурай. Ну, вылічым, гэта не цяжка. А што далей?
— А далей я ім морды біць буду! — Додзік раз’юшана ўскочыў. — Пішы, Генік: Толік вось, я, Венька і Косця кішку пажарную разгортвалі. Ніхто не адыходзіў.
— Выдатна. Далей, Ахрэмчык, ты?
Прасядзелі хвілін сорак. І — анічога.
— А чаму мы так рашылі, што ордэн толькі ў нас? А можа, адзін з ордэна ў нашым класе, другі — у дзесятым, трэці — яшчэ дзе? — прагучала слушная думка. — Ды і потым, мог і хто не з нашага класа ведаць пра дзённік.
— Можа, і так, — стомлена згадзіўся Генадзь. — Аднак адказваць будзем мы.
— Ат, дробязь! Лухта! Ніхто нічога не дакажа, а ты, Ала, скажаш, што дзённік у вочы не бачыла! — загаварыў Юрась. — І хопіць, пайшлі дахаты. Ну ёсць рыцары, ну і няхай будуць. Каму хочацца — хай хоць чортам робіцца. І чаго ўсхадзіліся?
— Добра, але, — нечакана узняўся Косця, — я вось што хачу сказаць. Нехта гуляе ў рыцараў, а я буду гуляць у паляванне на рыцараў.
— А як шукаць будзеш? Пастку пастаў!
— І пастаўлю! Усе паставім і зловім!
—А што яны табе асабіста такое зрабілі, Косця, што ты іх лавіць сабраўся? — спытаў, прыпыніўшыся каля парога, Юрась.
— Ну... — Косця разгубіўся, і на дапамогу яму прыйшоў яго сябар Лёшка:
— Калі гэтыя рыцары сярод нас — няхай ім будзе горай. Але няправільна так — цішком нешта рабіць. Узнік у цябе план, то падкажы іншым. Мы таксама з Косцем думалі, як адбітак ключа ад настаўніцкай зрабіць, як момант быбраць... Нячэсна гэта! Нехта з нас рашыў стаць самым смелым, самым справядлівым. Дык чаго тады хавацца? Нам таксама крыўдна, увесь наш план к чорту, як быццам мы не хацелі той дзённік вярнуць, як быццам астатнім усім было абыякава... Я такое не дарую! Паляванне пачынаецца! — Лёшка пляснуў на парту бясформенны кавалак пластыліну, на якім быў непатрэбны цяпер адбітак ключа.
Лёшку падтрымалі крыкамі, і толькі Грышка, які дагэтуль стаяў каля стала, задуменна крануў акуляры.
— Вось што, шаноўныя! Не думаў я, што мая інфармацыя выкліча такія падзеі. Шкадую. А ты, Лёшка, і ўсе астатнія хоць словам абмовіліся аб тым, што трэба неяк дапамагчы Але, вярнуць дзённік, прыдумаць нейкі план? Табе не здаецца, што гэты агульны план як раз і ёсць гульня, а па-сапраўднаму ўсё робіцца без вялікай рэкламы... Гульня гульнёй, але ў паляванне не гуляюць. І потым, задайце сабе пытанне — навошта?