І чую, той, хто страляў, скаціўся з лесвіцы. Ушчалася страляніна. Раздаўся выбух.
Я зірнула ў шчыліну. А гэта мой Алесь выскачыў з ямы — і бегчы, як ліс, каб адцягнуць паляўнічага ад нары. Ён і гранату кінуў.
Бяжыць, бяжыць па роўным полі, а яны па ім страляюць.
Ён у хмызах знік, а пра мяне яны забыліся. Загэркалі нешта па-свойму і пайшлі.
Потым я кінулася па следу і знайшла яго ў раўчуку. Вочы пяском зацярушаны, кісць левая на жылачках вісіць.
Дацягнулі яго бабы да хаты. Ён руку памацаў і кажа:
— Рэжце…
— Далі мы яму самагону і адрэзалі мускулы, на якіх рука вісела. Потым, калі апрытомнеў, я схілілася над ім:
— Алеська, добры мой, дарагі.
— Нічога не бачу, — кажа ён глуха.
— Алесь, любы ты мой. Будзеш бачыць.
А ён павярнуўся да сцяны і глуха так адказаў:
— Не хачу я цябе бачыць. Ідзі…
Вядома, ён лічыў, што калі з ім такая бяда, дык не яму пра мяне думаць. Куды, маўляў…
А я толькі вуснамі яму да шчакі:
— Даруй ты мне… Я ж вельмі цябе кахаю. Ты такі мой добры, такі жаданы.
І вось з таго часу мы разам. Выхадзіла я яго ў атрадзе. Праз некаторы час пачаў ён бачыць. І такое мне было шчасце — нічога, здаецца, не трэба больш.
— Як жа так, цётка, — спытала маладая, — і дагэтуль добра пражылі? У вас жа небагата? І дзяцей многа?
— Глупства, — паблажліва адказала старэйшая, — жывём. Ён са мною — і досыць.
Міхал уздыхнуў. Гэтыя людзі разважалі іначай. Ён закурыў другую папяросу. Жанчыны змоўклі. Відаць, паклаліся спаць.
Дождж усё шамацеў над самай галавою, спорны, роўны. І пад шум дажджу Міхал непрыкметна заснуў.
Сніўся яму стэп, астравок таго стэпу, што трапляецца ўжо на поўдні Беларусі. Шырокая пыльная дарога, колкія промні сонца. На ўзвышшы, усе ў чырвоным марыве і самі чырвоныя, стаяць людзі з рыдлёўкамі. І раптам ён чуе здзіўлены вокліч. Нехта бяжыць да яго з узгорка.
— Вярнуўся! Вярнуўся, — задыхаецца яна.
Яе рукі бяруць чамадан…
— Хлопцы! — крычыць яна. — Ён вярнуўся! Ён з намі!
А сама прыціскаецца да яго.
— Не, — кажа ён, — я толькі паглядзець. Я мужчына. У мяне гонар.
І вось гасне, робіцца сумным яе аблічча. Ён разумее, што гэта яна, але не пазнае яе рысаў. Чужая, зусім чужая, — а калісь свая, — яна стаіць каля яго. Знікае…
Міхал застагнаў у сне, хапаючы пальцамі паветра. А яна ўсё знікае. Знікла. І стэп быў той самы, але трывожны, як перад навальніцай. А людзі на ўзвышшы расплываліся ў чырвоным марыве.
Гэта было так жахліва, без яе, так жахліва, як ніколі не было наяве. Ён прачнуўся ад жаху і сеў, увесь дрыжучы.
— Мар'яна! — крыкнуў ён, як толькі сон адпусціў яго горла.
Была ціша. У шалаш свяціла сонца. Кожная зёлка, упрыгожаная нізкай кропель, красавалася, зіхацела.
Міхал не помніў, як ён схапіў чамаданчык, як выкаціўся з шалаша.
Дымела мокрая чорная зямля, праменні купаліся ў лужынах, яблыні стаялі ў мокрай знямозе, раскашавалі. А на ліпы і хмызы было балюча глядзець.
І пырхала, пералятала з галіны на галіну, з дрэва на дрэва ў хмызы і зноў на дрэва ўзбуджаная да вар'яцтва малінаўка. Спявала, ажно сад звінеў:
— Разумееце, разумееце, разумееце?! Разумееце, сонца ёсць. Яго зусім не зжэрлі! Яно ёсць! Ёсць!!!
Далёка, садам, ішлі дзяўчына і мажная кабета, якую схілілі не гады, а праца. Яны аб нечым размаўлялі.
А малінаўка звінела і звінела:
— Сонца ёсць!.. Ёсць!..
І пад гэты спеў Міхал шпарка пакрочыў да дарогі. Ён плюхаў па лужынах, слізгаўся і ўсё паскараў крок.
Дарога звярнула да ракі, пайшла берагам. А свет увесь ператварыўся ў сімфонію гукаў, іскраў, пахаў.
"Я абавязкова ўсё раскажу, — думаў Міхал. — Усё будзе добра. Каханне не адступае, яно не адступае ніколі. Я пераканаю яе ці яна мяне — хіба не ўсё роўна? Хіба дрэнна стаць рабочым на раскопках? Паліцца пад промнямі, глядзець у яе вочы, цалаваць яе, гарачую ад сонца, калі за курганам згасае заранка і цені ад узгоркаў імчаць полем, як скіфскія коннікі?"
Рака ўся млела пад сонцам, прымаючы ва ўлонне сонечную цеплыню.
Каля берага плыў у чаўне дзед, самы лепшы з усіх дзядоў на свеце, сівы, лысы. Такі добры дзед.