І ў царкву Святой Кацярыны прыносіла спадарыня Яўдахія сваё печыва, клала ў скрыні для жабракоў, накрытыя ільнянымі рушнікамі А тое, што, зусім непагляднае, заставалася на дне яе кошыкаў, таксама знаходзіла спажыўца. Спадарыня Яўдахія, пакрэктваючы, спускалася па стромых берагах Свіслачы, і прыгаворваючы «Гыля-гыля-гыля!» сыпала мядовае крышыва ў ваду
Незразумела, для чаго тут быў покліч да качак, але прыплывалі на пачастунак менскія цмокі тлусценькія, чорныя, з тоўстай ільснянай лускою. І хапалі наперабой рэшткі тых гарбункоў, замілавана паглядаючы на спадарыню Яўдахію маленькімі залатымі вочкамі.
Як жа Менск без мядовых гарбункоў з макам?
А вось жа вымелі з пляцу булачніцу разам з прылаўкам, печывам і жальбамі
Памалілася Яўдахія Святой Юстыніі і Святому Кіпрыяну, ды зноў паставіла цеста Толькі не такое салодкае. Надта ж солана было ў горле ад слёз.
Але назаўтра на былое месца на Высокім рынку, утульнае такое, ля старога дуба, ёй нават стаць не далі. Пагнаў жаўнер у каршэнь.
Толькі ад юрысты аднаго, пакупніка заўсёднага, пачула Яўдахія спачувальнае:
Не крычы больш «гарбункі». А то і ў казематы патрапіш.
Адгрымеў першы баль, на якім знаёміўся з мясцовай шляхтай новы староста. Ледзь удалося пану Юзафу адгаварыцца ад таго, каб таньчыць А панове-браты ківаюць пудранымі парыкамі ды ўсмешкі топяць. Яшчэ б уяўляюць, як гарбунок таньчыў бы Люд паспаліты пацяшаў.
І вось зноў едзе пан староста на сваім белым коніку, няздрадлівым, разумным, па брукаваных і небрукаваных вулках места, заснаванага млынаром Мянескам
Гарункі! Гарункі!
Зноў нацягнуліся цуглі На гэты раз пан староста сам падехаў да кабеты, што насмелілася абразіць яго.
Каштуйце мае гарункі, ваша мосць, свежыя!
І пабачыў пан Юзаф Радзівіл, староста менскі, мяшчанку ў шэрым каптанчыку і бялюткім каптуры, з вачыма светлымі і дабрэннымі, як беларуская крынічка, і гарбатую куды болей за яго Нібыта волат Мянеск даў ёй па плячах кулаком і прыціснуў да сугліністай глебы, змусіў ссунуцца ўніз, як халяву бота
Пачым гарункі твае, шаноўная пані? ціха папытаўся пан староста, седзячы высока, як на шыбеніцы, на белым кані.
Ды пакаштуйце так, без грошай, літасцівы пане! Хай блаславіць вас Сятая Юстынія!
Адкусіў пан староста кавалак печыва І пазнаў смак. Бо акрамя мёду і маку, мелі цяпер гарункі не гарбункі булачніцы Яўдахіі прысмак палыну.
Кажуць, аднойчы ўладар, што захапіў палову свету, жорсткі, як жалеза, і акрутны, як цівуноў бізун, адмовіўся ад свайго царства і вярнуўся ў родны стэп, калі пачуў пах палыну свайго дзяцінства
І пан Юзэф так ясна ўспомніў пакой Чарнаўчыцкага замка Драўляная падлога Каменныя голыя сцены, шэрыя, як сны вязняў, што страцілі надзею Адзіны яркі лапік неба ў акенцы. Верабейка І ветрык, які прыносіў праз краты горкі пах Палыну ці слёз?
Пан Юзаф кінуў гандлярцы ўсё золата, што меў у кішэні.
Прынось свае гарункі мне кожную раніцу. Іх карысна есці ўсім. Каб не забываць
Чаго не забываць прыдворныя лізункі не зразумелі, але скемілі, што гарбатая гандлярка цяпер у фаворы. І абавязкова трэба набыць у яе гэтае печыва Гарбункі? А, не, яно цяпер называецца «гарункі».
Не марцыпаны, але нічога, зямо, каб у адпаведнасці быць
Вы думаеце, што спадарыня Яўдахія цяпер пабагацела, наняла рамеснікаў, пашырыла сваю справу на ўсё былое Вялікае Княства і выкупіла патэнт на шляхецтва?
Не кожны кусае кавалак большы за свой рот.
Гандлярка аддала залатыя на царкву і працягвала пячы па два кошыкі гарункоў штодзень, падкормліваючы жабракоў, шкаляроў і свіслацкіх цмокаў
Не так шмат нам трэба для шчасця, спадарове, насамрэч у двух кошыках змесціцца.
А высокае паходжанне хіба ўратуе ад прысмаку слёз у кожным кавалку?
Памерла Яўдахія праз дзве зімы, застудзіўшыся на Высокім рынку, паміж дзвюма паводкамі і двума рокашамі месцічаў супраць уладаў.
Памёр і пан Юзаф Радзівіл, староста менскі.
Абоім гарбункам магілы выкапалі такія самыя, як і стройным людцам.
Смерці ўсё адно, якімі былі іхнія спіны.
Смерці ўсё адно, хто быў старостам, хто гандляркай.
Менская ратуша была зруйнаваная і адбудаваная. Даўно страчаны рэцэпт гарункоў
Толькі палын, які расце на адхонах Свіслачы і туліцца пад сценамі там-сям захаваных манастырскіх муроў, мае ўсё той жа гаркавы смак, які не дасць нікому з тутэйшых забыцца, скуль ён насамрэч родам.
Смерці ўсё адно, якімі былі іхнія спіны.
Смерці ўсё адно, хто быў старостам, хто гандляркай.
Менская ратуша была зруйнаваная і адбудаваная. Даўно страчаны рэцэпт гарункоў
Толькі палын, які расце на адхонах Свіслачы і туліцца пад сценамі там-сям захаваных манастырскіх муроў, мае ўсё той жа гаркавы смак, які не дасць нікому з тутэйшых забыцца, скуль ён насамрэч родам.
А свіслацкія цмокі сумна глядзяць уверх праз забруджаную ваду залатымі вачыма і просяць печыва.
Падыдзіце як-небудзь, паназірайце
Аляксей Карпека
Мінск-Восеньскі
Мінская восень гэта херас.
Даўкая, моцная, з водарам рудой лістоты, арэхаў, сухафруктаў і віна.
Гэта жоўтае-з-чырвоным, гэта мноства адценняў шэрага, ад графітавага і попельнага да амаль белага, гэта дождж і імжа, гэта дурная зялёная трава.
Гэта вычышчаныя дарожкі, аранжавыя людзі, што не даюць лістоце затрымацца на зямлі. Нібы яна апаганьвае горад.
Гэта паркі, што нясціпла агаляюцца перад зімой. Фарсяць голымі галінамі, адкідаючы апошняе лісце, і паўстаюць у поўнай галечы.
Гэта свінцовая рака, цяжкія галіны верб навісаюць над ёй, пліты ўздоўж берага, забытая пустая бутэлька з-пад віна.
Гэта маршчыністыя рукі. Шалікі, шапкі, паліто. Гарачыя і гарачыльныя.
Ляцяць чайкі з горада яны забіраюць мора з сабой, каб вярнуць яго вясной.
«Пяны як няясыць,
Падчас залевы
Я пішу лісты»
У Правансе ёсць мясцовы вінны напой, падобны на херас. Напой складаецца з белага віна, што настоена на маладых грэцкіх арэхах, з цукрам і дадаткам брэндзі «для моцы». Яго разліваюць па бутэльках вясной і летам. Настойка вытрымліваецца ад пары месяцаў да паўгода, а можна і даўжэй.
Бутэлькі з цёмнага шкла захоўваюцца ў прахалодных і недаступных для святла месцах, каб падчас зімовых завей выпіць каля агню.
Мінск-Туманны
Гіганцкі дзікі звер спіць на горадзе, падмяўшы пад сябе яго. Як шкада, што сёння аўторак і ты ідзеш на працу і не можаш блукаць па мінскіх вуліцах, у густой белай патацы.
Туман хавае цыклапічнасць горада. Пажырае будынкі, быццам галодны звер. Затаіўшыся, чакае якога-небудзь небараку, ці ходзіць ціхенька па вулачках.
Халоднае дыханне. Туманная субстанцыя, быццам вата, абцяжарвае рух. Крадзешся па вуліцах у надзеі не абудзіць звера. Ён узрыквае з малочна-шэрай гушчыні рухавікамі машын, усхліпвае захлынаючыся, успыхвае халодным блакітным або бурштынавым цёплым святлом вачэй-фар.
Туман распірае лёгкія, засланяе вочы, хавае недарэчнасці гарадскога ландшафту, выцягваючы на першы план чорныя драбы голых дрэў, быццам выгаралых крывяносных сасудаў.
Адзінокія ліхтары там-сям гараць, асвятляючы дробныя кавалачкі прасторы. Позняя восень Мінска, апошнія дні лістапада, горад застыў у прадчуванні зімы, уцягваючы ноздрамі халодны туман раніцы.
Мінск-Хтанічны
Зыбіцкая гэта праява хтанічнай, балотнай сутнасці беларусаў. Гэта хтонь, твань, балота, багна, зыб. Зыбіцкая.
«Хтанічнасць» дзікая прыродная моц зямлі, падземнага свету. Ёй уласціва падабенства да звера, звышнатуральныя здольнасці, адсутнасць стваральнага пачатку, здольнасці пярэваратня і расчапленне «дзве душы».
Затаіўшыся ў глыбіні, у цемры, у волкасці, у эмацыйным балоце, у нас зыбіцца іншая душа. Цкаваная, вынішчаная з навакольнага асяроддзя. Рэшткі хтанічнага краю, што калісьці шчэрыўся балотамі і ляснымі нетрамі, а цяпер пераўтвораны ў пастаральную карцінку.
Зыбіцкая праява гэтай другой душы, нашай хтанічнай сутнасці, якая вырываецца раз-пораз на волю. Хтонь у тым ліку і «сталасць весялосці і бруду». Атрымліваецца, што Зыбіцкая зяўляецца жывым увасабленнем прыдушанай хтанічнасці. І як праява «падземнага свету», і як «пярэварацень» бо ўсё адбываецца ноччу, калі штось вырываецца на волю з цёмных глыбінь беларускай душы.
У такія моманты ўсё вакол ператвараецца ў карнавал весялосці і «бруду», людзі-пярэваратні гойсаюць у цемры па Зыбіцкай.
Выбіраючыся туды ноччу, ты не здзіўляешся, сустрэўшы там людзей з павучынымі лапкамі, ваўчынай поўсцю на карку, з кіпцюрамі, перапончатымі крыламі, у лусцы. Людзей халаднакроўных, галодных да цёплай крыві, ці хаця б да напою мацнейшага, якія вырваліся з падземных засценкаў, з карпаратыўнага Тартара, у цёмную серабрыстую ноч.
Гэта не вясёлыя гулянні пры святле сонца, гэта цяжкія хмельныя святы пад месяцам, пад Гекатай, у прыцемках, у пяным тумане, гэта балотная здань, якая хаваецца за адрэстаўраванымі фасадамі вонкава занудлівых людзей.