Лена распавяла, што цяпер працуе на фірме, якая гандлюе сілікатнымі блокамі, а ў музычнай школе толькі на 0,5 стаўкі.
І слушна зрабіла: працу трэба мяняць час ад часу; калі нехта кажа пра працу «мы адна сямя», гэта насцярожвае і хочацца сказаць: «Праца не сямя, так не бывае». Гэта проста маніпуляцыі, каб знішчыць дыстанцыю, каб пасля на правах «блізкага чалавека» лезці ў душу і там таптацца.
І яшчэ я паказала ёй мансарду, там гарышча раней было, а мы падлогу зрабілі.
А вось тут мы з табой шукалі патаемныя куткі Тут васількі сушылі.
Была ў нас такая гісторыя з васількамі. У 1978 годзе ў аптэцы мы прачыталі абяву, што за кілаграм здадзеных васількоў даюць 10 рублёў. Яшчэ там быў таямнічы «лікаподзій», за кілаграм якога давалі 15 рублёў. Цяпер можна набраць слова ў Google і даведацца, што такое лікаподзій, а тады такой магчымасці не было, і мы заняліся нарыхтоўкай васількоў. Васількі раслі ў полі на другім беразе Дняпра. Кожную раніцу мы адчаплялі лодку ад цяжкога ланцуга, пераплывалі на той бераг, збіралі васількі. Пасля сушылі на гарышчы. Так прайшло лета. У выніку было расчараванне. У аптэцы нам сказалі, што, каб атрымаць грошы, трэба здаць кілаграм пялёсткаў васількоў На гэтым усё. Я і цяпер не ведаю, ці магчыма набраць кілаграм сухіх пялёсткаў васількоў. А расчараванне зрабілася нашым спадарожнікам назаўжды.
Вось тут мы сушылі васількі, прамовіла Лена, як мне цяпер адсюль спусціцца? Баюся вышыні.
На развітанне яна яшчэ раз нагадала:
Пабачыш сабаку тэлефануй.
А што ты ад яго хочаш?
Накармлю хаця б, а можа, і сабе вазьму, калі ён са мной пойдзе.
Вось так літасць і лютасць, розніца ў адну літару.
У мяне на дыску засталося чатыры непрагледжаныя фільмы з Джорджам Клуні. І яшчэ меліса на градах. Меліса пахне лімонамі, і сны ад яе чароўныя, зялёныя, як ад мяты, але з больш фантастычнымі сюжэтамі.
3 чэрвеня 2013 годаВіленскі каменны кот надзейны і трывалы
Вільня. Час, калі квітнее ліпа.
Гэта вельмі файныя рэчы, яна вельмі любіла добра апранацца і набывала адзенне толькі ў добрых крамах, кажа мне жанчына ў сэканд-хэндзе. Вось, працягвае яна і паказвае рукой на цэлы шэраг адзення.
«Ну вось, думаю я, любіла добра апранацца, а пасля Што адбылося?»
І што здарылася з ёй? Чаму так шмат рэчаў?
Гандлярка сэкандам глядзіць на мяне, як ацэньвае ці варта казаць тое, што ёсць, ці варта выдаваць таямніцу І ці можа быць таямніца ў сукенкі? Ці рэчы і адзенне звязаныя нейк са сваім першым уладальнікам? Пра люстэркі гэта дакладна вядома, а вось пра сукенкі?
Але гэта ўжо ў Вільні.
А перад гэтым было жаданне адпачыць.
Пашырыць прастору.
Летнія віленскія канікулы я сабе прыдумала сама.
З Мінска ў Вільню на аўтобусе, не на цягніку. Аўтобус там ёсць магчымасць заняць месца так, каб побач ніхто не сядзеў, каб ніхто не лез, каб ніхто не задаваў пытанняў. У аўтобусе, які ідзе на Вільню, лягчэй застацца незаўважанаю. Выбіраю аўтобус.
Дарога маляўнічая і падзяляецца на два этапы: да Ашмянаў і пасля Ашмянаў.
Кожны раз уражвае колькасць паветра ў вежах касцёла ў Ашмянах.
І неба мяняецца пасля Ашмянаў, як падязджаеш да Вільні.
Вільня. Час, калі квітнее ліпа. Дожджык. Вільгаць. Мокрая дахоўка. Бліскучы брук чорны, чырвоны, ружовы.
Людзі, якія жылі ў Вільні раней, пра іх ведаеш з кніг і чужых успамінаў. Свае ўспаміны пра людзей, якія жылі ў Вільні, і ўжо не жывуць тут, і наогул не жывуць Нідзе. І застаецца толькі спадзявацца на жыццё вечнае.
І не ўсе анёлы на дахах адразу бываюць заўважныя. Каб убачыць таго, што не бачна было раней, трэба глядзець на купалы і шпілі. І тады глядзіш і бачыш анёла на касцёле святой Тэрэзы. Трэба зварочваць на вуліцы, на якія звычайна не звяртаеш увагі і праходзіш звыклымі шляхамі. А звыклыя шляхі ёсць і ў Вільні. Пачынаецца дождж. Ціхі, цёплы, пасля цёплы, але моцны і без пяшчоты. Адскокваеш ад водных плыняў пад балкон, але вада падае, і ад ветру залівае пад балконы, мушу з-пад балкона перабегчы ў бліжэйшую краму.
Маленькая крама. Гэта адзін з віленскіх сэканд-хэндаў не той, што Нumana, якая працуе па гуманітарнай праграме «Людзі людзям»: набудзеш рэч і накорміш галодных на афрыканскім кантыненце. Дык не ў такі сэканд «людзі людзям» я зайшла, а ў прыватны, на вуліцы Sodu.
Спытала, ці ёсць адзенне вялікіх памераў, і мне ветліва адказалі:
Вельмі шмат у нас такога адзення, якое вам падыдзе.
Спытала, ці ёсць адзенне вялікіх памераў, і мне ветліва адказалі:
Вельмі шмат у нас такога адзення, якое вам падыдзе.
І вось тут і адбылася размова пра адзенне і жанчыну, якая любіла прыгожа апранацца. А цяпер вось яе адзенне тут, у сэкандзе на вуліцы Sodu.
Я спытала:
Што адбылося?
Адна жанчына вельмі схуднела і здае вопратку. Калі набудзеце, то дапаможаце ёй. Яна здае адзенне, каб жыць набываць ежу і плаціць за кватэру.
Чаму схуднела?
У яе памерлі бацькі. Яна жыла з імі, вельмі любіла добра апранацца. Ёй падабалася выглядаць прыгожа. Калі бацькі ў яе памерлі, яна пачала здаваць нам тое, што ў яе ў шафах.
А колькі ёй гадоў?
За пяцьдзясят Можа, пяцьдзясят пяць ці пяцьдзясят шэсць, недзе так.
Так я набыла сукенку, пакуль ішоў дождж.
Два разы ўсяго пасля апранула нешта не тое ў ёй было. Так і вісіць.
Вільня. Ліпа. Дождж. Залева. Вада вырываецца з вадасцёкаў. Фатаграфую, як вада вылятае з вадасцёка, пасля на фотаздымку вада будзе выглядаць падобнай на лёд. Так і бывае зімой вада замярзае і лёд з вадасцёкаў дугой сягае да прамерзлага асфальту. Але тут не асфальт брук. На старых вуліцах брук пакладзены адмыслова так, што вада сцякае хвалямі.
А на вуліцы святога Сцяпана асфальт, ідзеш ногі ў вадзе, каламутнай, цёмнай. Брудная вада віруе ля ліўнёвак. Як у нядобрым сне ўсё выглядае. Так зробіш крок у нябачны падводны люк і панясецца цела ў брудных тунэлях да ракі. А ўсе падумаюць, што ты ўцякла у сэнсе зехала, не захацела быць з імі, а цяпер сама жывеш у прыгожым горадзе і не дбаеш ні пра каго. Але ж не лёс твой зусім іншы: каналізацыя, водаканал, аслізлыя тунэлі з хуткаплыннымі стокамі. А на выхадзе станцыя перакачкі, вадзяны трыснёг, хмызы, андатры і сінія, жвавыя паласатыя малькі акуня, якія тут, каля берага цікуюць свае першыя ахвяры. Сінія паскі на рыбках-драпежніках блішчаць у вадзе, калі на іх трапляе сонечны прамень. Зіхцяць на дне ракі і перламутравыя аскепкі ракавін рачных малюскаў-бяззубак.
Людзі эмацыйна зядаюць адно аднаго, заглытваюць, як вялікая рыба маленькую, цалкам. І быццам бы так і трэба.
Хачу верыць, што шмат хто са зніклых без следу не становіцца ахвярай маньяка і не ляжыць на дне ракі, а зехаў, каб жыць сваім жыццём, тым жыццём, якое нарэшце здолеў абраць для сябе. Самотны, вольны, незалежны. І гэта не толькі мая сфера фантазіі гэта сцвярджае і крымінальная хроніка разам са cтатыстыкай. І фільмаў пра гэта шмат дакументальныя і мастацкія, кшталту «Без следу». Людзі ўцякаюць, каб быць вольнымі, уцякаюць, як з турмы. Ад іншых людзей уцякаюць. Часам доўга рыхтуюць уцёкі, рыхтуюць план, плануюць кожны крок. А бывае, што і спантанна: раз і ўсё. Віктар Цой спяваў: «Закрой за мной дверь, я ухожу». Але лепей не прасіць зачыніць дзверы, лепей не папярэджваць пра сыход. Але не варта і ўцякаць. Уцёкі маюць непрадказальныя вынікі. Не ўцякаць сыходзіць.
А да гэтага трэба навучыцца зусім не крыўдаваць і не плакаць. Ставіць рэальныя мэты і пазбыцца ілюзій, развітваючыся з імі па чарзе: звечара пазбаўляешся, зранку прачынаешся і на адну ілюзію менш. Ілюзіі пэўны час дапамагаюць жыць, а пасля абцяжарваюць. Вельмі моцна абцяжарваюць. Адкідаеш іх, яны адлятаюць і позірк ясны. Лёгкасць і мудрасць. Ілюзіі патрабуюць энергіі для падтрымання. Бывае, што раптам ілюзіі зноў вяртаюцца вылятаюць з цемры, злятаюцца, як начныя матылі на вулічны ліхтар. А яшчэ ілюзіі могуць вяртацца пакрысе прасочваюцца, як вада.
Вада, вада цячэ па віленскіх вуліцах: па бруку, па плітках, па асфальце.
І вось перада мною помнік агромністы кот з ружовага граніту.
Каменны кот надзейны і трывалы.
Вільня, Aguonų g. Тут, адразу за будынкам старога, савецкага яшчэ Палаца культуры, скульптура вялізны кот, які мае вельмі сумны выгляд. Ён як бы плача.
І нездарма плача каменны кот. Плача, бо ў яго памерла гаспадыня пісьменніца і мастачка Юрга Іванаўскайце.
Пра ката і яго гаспадыню-пісьменніцу мне распавядае віленская мастачка Хрысціна Балаховіч. Кветкі, якія малюе Хрысціна, неверагодна жывыя. Асабліва падабаецца мне карціна, якая мае назву «Свята званочкаў».
Гэты кот пастаўлены ў памяць пра пісьменніцу і мастачку Юргу Іванаўскайце (Jurgi Ivanauskaitė), скульптура так і называецца Jurgos katinas (кот Юргі). Пісьменніца памерла ад анкалогіі.
А чаму скульптура стаіць менавіта на гэтай вуліцы?
Бо пісьменніца доўгі час жыла на вуліцы Aguonų. Любіла катоў i мела вельмі прыгожага ката, якога пасля забрала яе маці.