Я колькі разоў забягаў дахаты спачатку ўзяў аднаручную бацькаву пілу і ўслон стаўбур высокі, каб адпілаваць верх, росту не хопіць. Потым малаток з двума цвікамі. Нарэшце, рыдлёўку.
Пілуючы ліпу, добра ўходаўся, але атрымалася ніштавата: наверсе ўтварылася гладкая паверхня, на якую можна кветкі класці помнік жа. Потым пасек крапіву вакол, прыбіў да стаўбура бляшаную літару і зрабіў да ліпы роўную сцяжынку, зняўшы рыдлёўкай дзірван. Нарэшце, сеў адпачыць, прытуліўшы да помніка патыліцу, і задаволена заплюшчыў вочы.
Што гэта ты там павесіў? пачуўся па-старэчаму непракерханы голас, і я размежыў павекі.
Стары Музалёў ішоў з крамы. З кішэні пацёхканага пінжака тырчала бутэлька.
Помнік літары «У кароткае»! паведаміў я звонкім голасам.
Э-э, браток, такія рэчы трэба з уладамі ўзгадняць, ці то жартам, ці то ўсурёз пракрахтаў Музалёў, памацаўшы рукой бутэльку. А то міліцыя прыедзе будзе табе, як мне надоечы, стары яшчэ штосьці прамармытаў, вылаяўся і паклыпаў да сваёй хаты.
Следам за Музалёвым па вулцы зявілася наша суседка цётка Наста. І не адна цягнула за сабой на вяроўцы карову. Відаць, хадзілі да ветэрынара, бо цётчына Субоха прыкметна прыпадала на пярэднюю нагу.
Каго гэта ты прыбіў? пытаецца цётка Наста, параўняўшыся з помнікам.
Літару «У кароткае».
Дык яна ж, здаецца, на станцыі вісела.
Вісела, ды рамонтнікі адрэзалі. А я падабраў.
Во дурняцца людзі. Вешаюць, тады аддзіраюць Ну пайшлі ўжо, пайшлі, гукае цётка карове, тузае за вяроўку, і Субоха, незадаволена крутнуўшы рагамі, сунецца па гаспадыняй.
Невядома колькі б я яшчэ сядзеў ля свайго помніка, ды тут маці як заўсёды незадаволена і голасна паклікала на абед.
Што гэта ты з рыдлёўкай лётаеш? маці паставіла на стол талерку з таўканіцай.
Помнік рабіў, мармычу я, размазваючы па бульбе азярцо растопленага масла.
Ты б лепш храпу парсюку сабраў ды лехі прапалоў, кажа маці, але я не слухаю тыя нараканні.
Спехам праглынаю бульбу, ем гарачую яечню, і ўжо на хаду пю з гладыша кампот з белых парэчак. Мне не да абеду, бо карціць паглядзець ці стаіць хто каля помніка.
Яшчэ ад весніц заўважаю мальцаў з нашай вуліцы. Яны таўкуцца вакол ліпы. Я махаю ім рукой, бягу, спатыкаючыся на разбітай «Беларусам» дарозе, і тут жа спыняюся, пабачыўшы знявечаную літару. Яна вісіць дагары нагамі, трымаючыся на адным цвіку, і глуха бразгае пасля кожнага пушчанага каменя. Твары сябрукоў пазначаныя вясёлым азартам. Спаборнічаюць пасля чыйго каменя бляшанка зваліцца на зямлю. Мне, як у маленстве, становіцца шкада сябе самога, і я, пракаўтнуўшы халодны камяк крыўды, думаю пра тое, што літары «Ў» няма месца на гэтай зямлі.
Вецер вандраванняў
Прыземісты, фарбаваны светла-брунатнай фарбай дом цёткі Аўгінні стаіць непадалёку ад станцыі. Такія дамкі калісьці будавалі для чыгуначнікаў, а паколькі муж цётчын усё жыццё адпрацаваў машыністам паравоза, дык і атрымаў тое жытло яшчэ за хрушчоўскім часам. Займае цётка Аўгіння, што праўда, не ўвесь дом, а толькі яго палову. У другой палове жыве дачка з зяцем саракапяцігадовым непітушчым здаравілам, які працуе дзяжурным па станцыі. Муж цётчын даўно памёр, а цётухна ўсё яшчэ займае свет і паміраць не збіраецца. Нават мае нейкую гаспадарку: гадуе ката ды двух індыкоў паўночнакаўказскай пароды. Былі яшчэ і індычкі, але тых зяць на калодку паклаў: суп з іх дужа смачны. Хацеў на майскія святы і індыкоў прыкончыць, але цётка не дала. Звыклася ўжо са сваімі гадунцамі. Усё ж весялей, калі хтосьці ходзіць па двары ды кулдыкае.
Індыкі ў цётухны ганарлівыя: грудзіны як тыя шары, галовы на спінах, хвасты веерам; ходзяць паважна, чырвонымі вісюлінамі трасучы, якія ў іх на дзюбах вісяць. Гаспадыня тыя вісюліны «смаркачынамі» называе. Але ж праз індыкоў і са двара немагчыма выйсці: бягуць, пракуды, следам. Цётка ўжо, як у краму збіраецца, і сумкай махае, і весніцы прычыніць. Але ўсё адно: узляцяць на паркан, адтуль, пёры губляючы, на зямлю і валакуцца за гаспадыняй да самай крамы. Прасіла неяк зяця сетку на паркан нацягнуць, каб індыкі са двара не пераляталі, але ж таго ці дапросішся.
Вось і сёння пабачылі, недарэкі, што гаспадыня на ганак з пустой сумкай выйшла, і адразу ж да весніц кінуліся. Выбеглі на падворак, закулдыкалі і шыі цягнуць, гаспадыню выглядаючы.
А каб ужо на вас незласліва прамовіла гаспадыня, сыходзячы з ганку, цягаецеся следам, ужо людзі смяюцца!
Цётка Аўгіння дакорліва крэкнула, слязлівымі вачыма зірнула на сонца, збіраючыся чхнуць, але не чхнула і валюхастай хадою рушыла ў краму.
Да крамы ісці недалёка. Прайсці ўздоўж чыгуначнай лініі, а потым павярнуць направа. Індыкі, як заўсёды, ідуць першымі. На каляіне, уздоўж якой шкандыбаюць, стаіць таварняк з нізкімі платформамі, а ля вагонных колаў гарласта завіхаюцца каўкі ды вароны. На дварэ сярэдзіна жніўня, па чыгунцы возяць збожжа, яно сям-там высыпаецца, таму на станцыі ад самага ранку збіраюцца птушыныя грамады.
Пабачыўшы шумлівых варон, індыкі на момант забываюцца на гаспадыню, збочваюць са сцяжыны. Ім таксама карціць паласавацца крамянымі зярнятамі. Дома ж кормяць адно варанай бульбай ды сечанай крапівой з кіслым малаком, а тут такая смакоша!
Цётка Аўгіння з такой праявы нават перахрысцілася: падзякавала Богу, што сёння адна ў краму пойдзе, без гэтых недарэкаў, і, азірнуўшыся, прыспешыла крок.
Зерня было няшмат, дый дзяўбці яго было нязручна, бо яно ўбілася ў шчыліны між друзу і дзындры. А тут яшчэ вароны, сеўшы на дах суседняга вагона, незадаволена гарлалі, і індыкі, кулдыкнуўшы ў адказ, узляцелі на платформу. Думалі, можа там, на платформе, дзеўбануць зярнят, але так і застылі ў ачмурэнні, бо міма, па суседняй каляіне, з аглушальным шумам заляскатаў цягнік. Ратуючыся ад грукату і ляскату, яны прыціснулі галовы за спінамі, уражана залыпалі павекамі, і нават калі грукат заціх у далечыні і ўзняты цягніком пыл паволі асеў, індыкі доўга не маглі ачомацца, маракуючы: што гэта было? І ачуліся толькі тады, калі платформа тарганулася і прыдарожныя кусты спачатку паволі, а потым усё хутчэй і хутчэй паплылі перад вачыма.
Ля самых дзвярэй крамы цётку нагнаў надрыўны хлапечы лямант:
Бабуля, вашы індыкі паехалі!
Два падшыванцы беглі ад станцыі, адчайна махаючы рукамі.
Куды паехалі? На чым паехалі? улякнута-плаксівым голасам азвалася цётка, не цямячы пра што гаворка.
У бок Азярышча! На цягніку! разам крыкнулі падшыванцы.
Цётка Аўгіння страсянула галавой, адганяючы страшную вестку, і голасна, на ўсю ваколіцу залямантавала:
А чаго ж вы іх адтуль не сагналі-і?!
Ды мы здалёк ужо ўбачылі, калі цягнік хуткасць набраў, пакрыўджана азваліся падшыванцы.
Усе, хто быў у краме, выкуліліся на вуліцу. Адна з жанчын, яшчэ не ведаючы, што здарылася, таксама ўголас залямантавала, а дзядзька ў ссунутай набакір чыгуначнай фуражцы, пачуўшы пра індыкоў, піхнуў у кішэню пляшку «чарніла» і глыбакадумна заўважыў:
Кепска, відаць, кармілі, вось і паехалі шукаць лепшай долі.
Зяць, як заўсёды, сядзеў на лаве і пыхкаў папяросай. Лава стаяла каля расчыненага акна дзяжуркі, і, калі за спінай азываўся тэлефон, дзяжурны па станцыі лез у ваконны атвор і даваў загады машыністам, стоячы вокраччу на падаконні і выставіўшы ў вакно свой па-жаночы абвіслы азадак.
Чаго ты сядзіш! яшчэ здалёк выгукнула цешча, заграбаючы нагамі шэрую пылюку.
Ад таго ляманту ў дзяжурнага галава ўехала ў плечы і з роту выпала папяроса.
Спыняй свой цягнік! Хай бягуць шукаюць маіх саколікаў! голас цешчын набыў тым часам ужо зусім істэрычныя ноткі.
Які цягнік?! Каго шукаць?! у зяця ўстаўбурыліся валасы на галаве і дробна задрыжэла ніжняя вусна.
Хвілін пяць цётка Аўгіння, дарэшты блытана, апавядала пра сваю бяду, а калі зяць, уцяміўшы, нарэшце, што да чаго, падабраў з-пад ног папяросу, цешча абурана ляпнула яго па руцэ.
Ты што аглушэў, ці што з табой? Спыняй, табе кажуць, цягнік!
Мы што, з-за двух індыкоў будзем ламаць графік руху? буркнуў зяць, залазячы ў атвор вакна, і ледзь чутна дадаў: Галосіць, што тая Гамзаціха.
Гамзаціха была іх суседкай хата яе стаяла на другім баку чыгуначнай лініі. Летась нейкія пяныя хлопцы пераехалі на матацыкле ейнага гусака, дык суседка цэлы месяц па ім галасіла.
Цётка Аўгіння плюхнулася на лаву, перавяла дых, ссунула з левага вуха хустку, каб лепей чуць зяця, які ўжо некаму тэлефанаваў.
Мікола?! Цябе зараз у Азярышчы спыняць прабяжыся ўздоўж саставу. Там дзесьці на платформах павінны два індыкі сядзець Ну якія звычайныя паўночнакаўказскай пароды. А? Йоп.. ну звычайныя, кажу, хатнія.. Ты што, індыкоў ніколі не бачыў? Што? Чые? Ды цешчы маёй А?.. ды ніхто іх туды не садзіў, самі селі, дзяжурны па станцыі, праўдападобна, пачынаў губляць душэўную раўнавагу. Ну не селі заляцелі Што? Ды лётаюць гэта твае, можа, не лётаюць, а цешчыны праз плот сігаюць маладыя былі, дык на хату ўзбіваліся А? Ды без цешчы еду-уць, адны-ы з робленым стогнам выдыхнуў дзяжурны па станцыі і выцер халодны пот з лабешніка.