sejsmograf urządzenie, które rejestruje drgania powierzchni Ziemi podczas wstrząsów sejsmicznych. [przypis edytorski]
109
parweniuszostwo dorobkiewiczostwo. [przypis edytorski]
110
marazm (z gr.) zastój, bierność. [przypis edytorski]
111
jedna z najwybitniejszych polskich artystek chodzi o Jadwigę Stanisławę Mrozowską (18801966). [przypis edytorski]
112
Kobieta i pajac powieść Pierre'a Louÿsa z 1898 roku. [przypis edytorski]
113
Louÿs, Pierre (18701925) francuski pisarz, przedstawiciel symbolizmu; twórca zbioru poematów prozą Pieśni Bilitis (1894). [przypis edytorski]
114
Demon ziemi sztuka Benjamina Franklina Wedekinda z 1895 roku. [przypis edytorski]
115
Wedekind, Frank (18641918) niemiecki dramatopisarz i poeta, uznany za prekursora ekspresjonizmu, który łączył z realizmem krytycznym; najbardziej popularna sztuka o satyrycznym zabarwieniu to Przebudzenie wiosny z 1891 roku. [przypis edytorski]
116
czwartki literackie nawiązanie to tzw. obiadów czwartkowych, tj. spotkań salonu oświeceniowego w Zamku Królewskim, na których poruszano sprawy polityki, kultury, prezentowano lżejszą twórczość literacką. [przypis edytorski]
117
credo (łac.) zbiór przekonań, dosł. wyznanie wiary. [przypis edytorski]
118
Ibsen, Henrik (18281906) norweski dramaturg, czołowy przedstawiciel nurtu krycznorealistycznego w Skandynawii; jego Komedia miłości z 1862 wywołała skandal ze strony mieszczaństwa. [przypis edytorski]
119
Przybyszewski, Stanisław Feliks (18681927) pisarz, dziennikarz, ekspresjonista i dekadent, czołowy twórca Młodej Polski i jej estetycznego programu Confiteor z 1899; redagował Życie i Zdrój. [przypis edytorski]
120
Strindberg, August (18491912) nowatorski pisarz szwedzki; ustanowił nowy język literacki, zaszczepił w Szwecji europejskie prądy literackie (np. naturalizm, ekspresjonizm); autor m.in. Ojca z 1887. [przypis edytorski]
121
Krasicki, Ignacy (17351801) biskup warmiński i arcybiskup gnieźnieński, radaktor Monitora, wszechstronny autor oświeceniowy: poematów heroikomicznych, bajek, satyr, komedii, powiastek filozoficznych, encyklopedii, a także pierwszej polskiej powieści (przełomowe Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki z 1776 roku). [przypis edytorski]
122
Zapolska, Gabriela (18571921) właśc. Maria Gabriela Śnieżko-Błocka, z domu Korwin-Piotrowska; pisarka, publicystka, także aktorka; zasłynęła z komedii demaskujących mieszczańską obłudę, np. Moralność Pani Dulskiej oraz Ich Czworo z 1904 roku. [przypis edytorski]
123
dziwotwór istota dziwaczna, straszydło. [przypis edytorski]
124
Björnson, Björnstjerne (18321910) pisarz, publicysta, mówca i polityk norweski; od komedii Nowożeńcy z 1865 roku dokonał się przełom w jego twórczości, odszedł od estetyki idealistyczno-romantycznej na rzecz realistyczno-społecznej. [przypis edytorski]
125
pierwsze jego utwory w oryginale, tj. po niemiecku tj.: Zur Psychologie des Individuums. I. Chopin und Nietzsche. II. Ola Hansson (O psychologii jednostek) z 1892, a zwłaszcza poematy prozą: Totenmesse (Msza żałobna) z 1893, Vigilien (Wigilie) z 1894, De Profundis z 1895, Im Malstrom (W Malstrom) z 1896, Satanskinder (Dzieci Szatana) z 1897 roku. [przypis edytorski]
126
Nietzsche, Friedrich (18441900) filozof niemiecki, reprezentant irracjonalizmu i immoralizmu; sformułował koncepcje woli mocy i nadczłowieka. [przypis edytorski]
127
Król Duch poemat historiozoficzny z okresu mistycznego Juliusza Słowackiego, który wydano po raz pierwszy w 1847 roku. [przypis edytorski]
128
Nowa Dejanira tragikomedia Juliusza Słowackiego z elementami zarówno realistycznymi, jak i genezyjskimi, wydana pośmiertnie w 1866 roku; obecnie znana pod tytułem Fantazy. [przypis edytorski]
129
Turl zwany także Paonem, Teatralką; krakowska teatralna kawiarnio-restauracja znajdująca się przy ul. Szpitalnej 38, którą Florian Turliński założył w 1897 roku; jedna ze ścian pomieszczenia przeznaczona była na podpisy, wiersze i rysunki gości-twórców; kawiarnia Paon wzięła nazwę od wiersza Maurice'a Maeterlincka Paon nochalant (Paw nonszalancki). [przypis edytorski]
130
Przybylski, Zygmunt (18561909) komediopisarz, recenzent Słów i Wieku, w latach 18941896 dyrektor teatru lwowskiego, a 18961904 teatrzyku ogródkowego w Warszawie, znany z farsy Wicek i Wacek z 1896 roku. [przypis edytorski]
131
Maeterlinck, Maurice (18621949) belgijski pisarz, dramaturg, twórca dramatu symbolicznego, np. Peleas i Melizanda z 1893 roku. [przypis edytorski]
132
żurawiec określenie z Wesela Stanisława Wyspiańskiego, akt I, sc. 25. [przypis edytorski]
133
Korab-Kucharski, Henryk (18911954) dziennikarz. [przypis edytorski]
134
Bretania region w północno-zachodniej Francji. [przypis edytorski]
135
Granith et Hymen farsa Rogera Dicksona. [przypis edytorski]
136
Cardon s'il vous plait! tłum pol. Panie Cardon, proszę! [przypis edytorski]
137
Rittner, Tadeusz (18731921) pseud. Tomasz Czaszka; dramatopisarz, prozaik, krytyk teatralny, twórca nowoczesnej komedii, np. W małym domku (1904) Głupi Jakub (1910); pisał zarówno po polsku, jak po niemiecku. [przypis edytorski]
138
kordon (z fr.) tu: granica między zaborcami. [przypis edytorski]
139
Wyspiański, Stanisław (18691907) poeta, malarz, wybitny dramatopisarz, reformator teatru; pierwszy wystawił Mickiewiczowskie Dziady w 1901 roku; autor dramatów politycznych, filozoficzny, metafizycznych, np. Wesela. [przypis edytorski]
140
sufragan (z łac.) biskup pomocniczy, podlegający biskupowi. [przypis edytorski]
141
Willy (18561931) właśc. Henry Gauthier-Villars; francuski pisarz i dziennikarz, autor czterotomowej powieści-pamiętnika z lat 19001904 Klaudyny, która została jedynie przez niego zredagowana, a za jego namową napisana i ubarwiona erotycznymi wątkami przez jego żonę, Sidonię-Gabriellę Colette. [przypis edytorski]
142
Orzeszkowa, Eliza (18411910) powieściopisarka, nowelistka; początkowo pozostawała w nurcie prozy tendencyjnej, problematyka społeczna zawsze była obecna w jej twórczości, ale późniejsze utwory charakteryzowały się pogłębioną psychologią, np. Nad Niemnem z 1888; jako publicystka walczyła o prawa kobiet. [przypis edytorski]
143
bak bakarat, gra karciana. [przypis edytorski]
144
wyga spryciarz, ktoś wyjątkowo obrotny. [przypis edytorski]
145
św. Joanna d'Arc (14121431) zwana Dziewicą Orleańską, bohaterka narodowa Francji; w 1429 w męskim przebraniu uratowała oblężony przez Anglię Orlean, zginęła spalona na stosie. [przypis edytorski]
146
Ludwik IX Święty (12141270) król Francji; usprawnił administrację, system monetarny, zorganizował dwukrotnie krucjatę w celu odzyskania Ziemi Świętej. [przypis edytorski]
147
święty Graal według śrdw. legendy o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu to poszukiwane przez nich naczynie, z którego pił Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy. [przypis edytorski]
148
bezwiedny tu: nieświadomy. [przypis edytorski]
149
Stanisławski, Jan Grzegorz (18601907) malarz, profesor krakowskiej ASP, jeden z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka; tworzył głównie nastrojowe, impresjonistyczne pejzaże. [przypis edytorski]
150
Goethe, Johann Wolfgang von (17491832) najwybitniejszy niemiecki poeta tzw. okresu burzy i naporu, potem stał się klasykiem; zasłynął powieścią Cierpienia młodego Wertera (1774) która wywołała falę samobójstw na wzór głównego bohatera; jego szczytowym osiągnięciem okazał się dramat filozoficzny Faust (1808 i 1831). [przypis edytorski]
151
Schiller, Friedrich von (17591805) poeta, teoretyk sztuki, wraz z Goethem największy klasyk niemiecki; początkowo tworzył w związany z okresem burzy i naporu, później w klasycznym; znany z dramatu historycznego (np. Dziewica Orleańska z 1901) i romantycznych ballad (np. Rękawiczka), a także z Ody do młodości (1785). [przypis edytorski]
152
Simplicissimus (łac.) dosł. prostaczek, najpierw imię bohatera powieści łotrzykowskiej, potem niemiecki tygodnik o charakterze satyrycznym, wydawany w latach 18961944. [przypis edytorski]
153
Vous êtes un sale boche! (fr.) Pan jest głupim szkopem! [przypis edytorski]
154
Stryjeński, Karol (18891932) architekt, profesor krakowskiej ASP, działacz Towarzystwa Tatrzańskiego; zaprojektował mauzoleum Jana Kasprowicza i Wielką Krokiew w Zakopanem. [przypis edytorski]
155
entencista (z fr.) zwolennik Ententy, tj. funkcjonującego w czasach I wojny światowej związku Francji, Rosji i Anglii przeciwko państwom centralnym gł. Niemcom i Austro-Węgrom. [przypis edytorski]
156
sumitować się (z łac.) tłumaczyć się, usprawiedliwiać się. [przypis edytorski]
157
Vous l'êtes sans le savoir: c'est comme la vérole, ça ne se voit pas, mais c'est dans le sang! (fr.) Pan jest nim, nawet o tym nie wiedząc: to jest jak z ospą nie widzi się jej, ale jest we krwi. [przypis edytorski]
158
sympatie centralne sympatie do państw centralnych, tj. do związanych sojuszem Niemiec i Włoch. [przypis edytorski]
159
Aktywiści politycy współpracujący w czasie I wojny światowej z Anglią i Niemcami. [przypis edytorski]
160
fibra (z łac.) nerw (dosł. włókno). [przypis edytorski]
161
entencista zwolennik Ententy, tj. sojuszu francusko-brytyjsko-rosyjskiego. [przypis edytorski]
162
półpięta (przest.) cztery i pół. [przypis edytorski]
163
Oh, qu'il est boche! (fr.) Och, co za szkop! [przypis edytorski]
164
żółć tu: złość, nienawiść. [przypis edytorski]
165
truwer śrdw. poeta, śpiewak i/lub kompozytor. [przypis edytorski]
166
Puszet, Ludwik (18771942) baron, rzeźbiarz, malarz, historyk sztuki, redaktor Czasu i Ilustrowanego Kuriera Codziennego, jeden z twórców w kabarecie Zielony balonik. [przypis edytorski]
167
Rada Szkolna Krajowa instytucja, która zajmowała się szkolnictwem w latach 18671921 w Galicji. [przypis edytorski]
168
Hallerczycy związek wojskowy utworzony pod dowództwem generała Józefa Hallera w 1918 roku. [przypis edytorski]