Бог кахання Марс - Сяргей Балахонаў 2 стр.

Марыну песня ўвагнала ў шал. Сваёй празрыстасцю. Адкрытасцю. Адсутнасцю гульні ў хованкі. Здавалася, што кожны, паслухаўшы яе, зразумее, каму і навошта яна адрасаваная.

«З нетраў рамонкавых ён выйшаў, гідаўнік», – пагардліва прабурчала адрасатка. Кліп глядзела як на іголках: адразу зразумела, што карцінка складаецца з мясцін горада, якія яшчэ нядаўна яна і Ягор лічылі сваімі. Не было хіба толькі праспекта Перамогі, дзе ён некалі спяваў ёй зусім іншыя песні. Паглядзеўшы, не прамінула патэлефанаваць новаспечанай зорцы. Маланкава стрэліла: «Калі ты думаў мяне расчуліць гэтым лайном, то памыліўся», – пасля чаго скінула выклік, не дазволіўшы Руткоўскаму і слова сказаць. Карыстаючыся момантам, ён паспрабаваў перазваніць, але дарэмна. Прасцей было б датэлефанавацца да Барбары Радзівіл.

Ці не ў той самы дзень праз сацыяльную сетку яму напісаў не абы-хто, а сам Марку Пыркэлаб з Канстанцы. Хлапец даверыўся хліпкай дапамозе пана Гугла Транслэйцкага, каб па-беларуску данесці да Ягора свой гнеў. Ягор на дасланую дэпешу толькі пацікавіўся ў адпраўніка, як па-румынску будзе «гопнік». Праз колькі гадзін парачка, якую Руткоўскі намагаўся не называць «салодкай», абмежавала яму доступ да сваіх старонак. Ён мог бачыць толькі іх профільныя здымкі, якія змянілі тады ж. І Марына, і Марку вывесілі фотаздымкі, дзе яны шчасліва цалаваліся і «любавалісь сабой, как маглі». Вывесілі і дзеля сведчання ўласнага шчасця, і каб укалоць Ягора. Укалолі. Новага запою не справакавалі, але бяссонную ноч падарылі.

Занураны ў роздумы, ён амаль не стуліў вачэй. Прымушаючы сябе заснуць, пералічваў і фараонаў усіх трыццаці егіпецкіх дынастый, і караблі з Гамеравай «Іліяды» (знакаміты «метад Мандэльштама»), і назвы археалагічных культур, датычных Беларусі. Нічога не дапамагала. Змучаны бессанню, нябога без надзеі пачынаў шаптаць: «Граница того села поповского посполу з бояры – от замку господарского Гомельского дорогою гонную у Струпицу речку, тою речкою уверх у Мхи-лес, с того леса у Кобылее болото…» – пасля чаго на нейкі драбочак часу ўсё ж правальваўся ў чуйны сон з неймаверным мігценнем вобразаў і гукаў, у сарцавіне якога непадзельна панаваў Юравіцкі ідал, якому паклон за паклонам адбівалі маляваныя чалавечкі з укладышаў жуйкі «Love is…». Раніцай, з цяжкай галавой збіраючыся на працу, Ягор ведаў адно: Марыну з відавоку ён не адпусціць. Было ўжо запозна вымаць з галавы гэтую стрэмку.

Дзякуючы агульным знаёмым Руткоўскі высветліў, што каханая (а ён працягваў называць яе каханай) мяркуе з’ехаць у Румынію.

– Вось так возьме, кіне навучанне і паедзе? – не паверыў ён.

– У яе ж выбітныя дасягненні. Ёсць публікацыі ў замежных навуковых часопісах, удзел у прэстыжных канферэнцыях маладых навукоўцаў, праца па абмене, зноў жа, – казаў абазнаны ў тэме чалавек і загінаў пальцы. – Яна разлічвае, што там яе без праблем возьмуць ва ўніверсітэт і…

– …добра пакатаюць на матацыкле, – з сумнай посмешкай перахапіў фразу Ягор.

Да новага года Гваздовіч сапраўды з’ехала ў Канстанцу. Руткоўскі паглыбіўся ў працу. Пачаў пісаць кнігу пра знойдзенага ў Юравічах ідала. Пра каханую не забываў. У думках часта звяртаўся да яе. Намагаўся ўявіць яе побыт, яе скарэктаваныя новым асяроддзем звычкі. Спрабаваў здагадацца, ці паспела яна ўжо выйсці замуж. Шпацыраваў са сваёй моташнасцю між цэрквамі святога Іншага і святога Ніколі. Піў толькі па пятніцах. Цалаваўся толькі на святы. Кахаў толькі Марыну.

– Дружа, кінь заганяцца, – казаў яму сябар з універсітэта транспарту. – Як бачыш, песнямі яе не проймеш. Будзь ты хоць сам Гамер – выгнаным будзеш, Гамер! Таму пераключайся на святло іншых маякоў. І будзе табе шчасце…

– Штука ў тым, што я не хачу пераключацца, – сумленна прызнаваўся Ягор.

– А чаго ты хочаш?

– Хачу, каб той румын разам з матацыклам грымнуўся ў мора.

– Кепскае жаданне.

– Звычайнае.

– Звычайнае, але кепскае. Лепш абстрагавацца ад таго, што ў іх там адбываецца. Яны сабе. Ты сабе. Інакш ты толькі шчодра частуеш сваіх дэманаў.

– Паразіта.

– Што?

– Забудзь. Скажы лепш, што б ты рабіў на маім месцы?

– Сядзеў бы на ганку.

– На ганку?

– Так. І калі-небудзь убачыў бы, як паўз мяне пранясуць труп майго ворага.

– Я так не магу. Я не такі Канфуцый, як ты… Жаданае не зваліцца з неба…

І ўсё ж на ганку Ягору сядзець давялося. Літаральна. Без аніякага папулярнага канфуцыянства. Марына пасля ад’езду за мяжу тройчы наведвала Гомель. Сядзець каля знаёмага дома – дома, дзе засталіся яе бацькі, якім яна строга наказала не размаўляць са сваім колішнім. Сядзець, каб хоць на колькі імгненняў пабачыць каханую, якая, праходзячы міма, напята рабіла выгляд, што яго няма. Прыкра. Балюча. Смешна. Тройчы яна прыязджала ў горад, пакінуты дзеля няўцямных выгод. І за ўсе гэтыя візіты Руткоўскі бачыў яе ўсяго хвілін пяць, калі старанна пераплюсаваць кожнае імгненне, кожную нанасекунду. Больш за ўсё пашчасціла падчас яе трэцяга прыезду. Тады, ачмурэлы ад пяшчотнага травеньскага цяпла, ён дазволіў сабе не змаўчаць, а кінуць ёй наўздагон адну просьбу. Дзіўную просьбу-пажаданне:

– Ты толькі не прывозь яго ў Гомель.

– А то што?! – абурана выгукнула Гваздовіч, пазіраючы на яго, як на гарадскога дурня.

– А то «го-го-го!» – і матацыклет на мель сядзе, – з усмешкай нараспеў прагаварыў мужчына, якога яна менш як два гады таму кахала.

– Ты пагражаеш?! – яшчэ больш раззлавалася дзяўчына і, не чакаючы адказу, стала крычаць: – Ты ненармальны! Досыць тут выкамарываць! Прысвялепіўся, як чорт да брагі! Адчапіся ад мяне і ад Марку! І бацькоў маіх вароты абмінай! Усё, што было паміж мной і табой, засталося ў мінулым! У капцах паснула, зеллем зарасло! Час табе ўжо гэта забыць, як забыла я!

– А ты забыла? – зусім спакойна, нібы ўсё гэтае грымотнае даўгаслоўе адрасавалася не яму, удакладніў Ягор, не зводзячы вачэй з крыкухі.

Злавіўшы яго позірк, Марына асеклася.

– Ды пайшоў ты! – пляснула яна і пашыбавала прэч.

Пасля гэтага шчаслівага пабачання пра сябе нагадаў Пыркэлаб. Позна ўночы ён патэлефанаваў Руткоўскаму і на ламанай рускай мове з гнеўным імпэтам агучыў тыя ж тэзісы, што і кагадзе Марына. «Травеньскія тэзісы», – хмыкнуў сам сабе Ягор, а ў слухаўку вельмі выразна працытаваў даўні беларускі праклён: «Каб цябе пярун калядны спаліў!» Ці зразумеў яго румынскі матацыкліст-прыродазнавец, для беларускага археолага-трубадура засталося невядомым. Прынамсі, гудкі ў тэлефоне пачуліся адразу пасля апошняга слова праклёну.

Гісторыя з начным званком развесяліла Руткоўскага і засведчыла, што яго нумар Гваздовіч не выдаліла са спіса сваіх кантактаў. Апошняе не стварала лішніх ілюзій, але, разам з тым, дзіўным чынам умацоўвала яго ў нічым не абгрунтаванай перакананасці, што любошчы Марыны і Марку – рэч прамінучая. Галоўным пытаннем заставалася пытанне часу – калі там у іх усё скончыцца? Ягор працягваў пісаць кнігу, паралельна сочачы даступнымі спосабамі за жыццём тых дваіх.

Кніга для сваёй жанравай нішы атрымлівалася дужа незвычайнай. Археолаг інтэрпрэтаваў юравіцкую знаходку як выяву боства кахання. Форма ідала, арнамент «хвойкаю», шматлікія паралелі з артэфактамі іншых старажытных культур, яскравае водгулле ў пазнейшай айчыннай традыцыі – усё, на яго думку, сведчыла на карысць прапанаванай інтэрпрэтацыі. Неспадзявана нават для самога сябе ён апрацаваў і падаў матэрыял настолькі па-мастацку прыгожа і захапляльна, што кнізе пасля выхаду ў свет не заставалася нічога іншага, як падацца ў прэтэндэнты на атрыманне прэміі Гедройца. З літаратурай падобнага кшталту такія танцы здараліся гады ў рады. Ці не ўпершыню і большасць крытыкаў, і журы, і нават чытачы былі адзінымі ў сваіх меркаваннях. Лонг-ліст. Шорт-ліст. Адначасова павылазілі злоснікі і гнеўнікі ад навукі, якія з ласкі самага злоснага і гняўлівага навукоўца называлі кнігу Руткоўскага «таннай любоўнай чытанінай над магілай беларускай археалогіі». Гэта мала абыходзіла яго. Ён з ахвотай паехаў у Мінск на фінальную цырымонію, дзе журы мелася абвясціць пераможцу.

У той самы момант, калі старэча Б. ускрываў капэрту з імем пераможцы, у Руткоўскага завібраваў мабільнік. Не зважаючы на важнасць моманту і амаль барабанны пошчак, ён зірнуў на дасланае паведамленне. «Яна выйшла замуж», – пісала знаёмая, пацвярджаючы свае словы парай фотаздымкаў. «Галоўны прыз – сто тысяч юаняў – за метафізіку яднання навукі і літаратуры ў кнізе “50 граняў юравіцкага” ўручаецца Ягору Руткоўскаму з Гомеля», – абвясціў ветэран «гедройцаўскай» гонкі, а зала загула, не шкадуючы воплескаў. Для толькі што абвешчанага пераможцы ўсё гэта гучала нібыта з прадоння. Ён доўга не мог уцяміць, што навакольны шум тычыцца менавіта яго. Дзякуй добрым людзям, што выцягнулі няўцямніка на сцэну. Дзякуй унутранаму стрыжню, што дазволіў засяродзіцца і выдаць невялічкую прамову.

Лаўрэат казаў, што не заслугоўвае галоўнага прыза, але, як ужо атрымаў, то з ахвотай яго забярэ. Выраз яго твару пры гэтым заставаўся абсалютна каменным, ажно цяжка было зразумець, жартам прызёр прамаўляў ці на поўнай шпульцы сур’ёзу. Навіна пра вяселле ў Канстанцы добра далася ў знакі. Журналіст, які памкнуўся быў пераняць пераможцу пасля цырымоніі з пытаннем «На што патраціце атрыманыя грошы?», быў узнагароджаны хвосткай рэплікай: «Не твой сабачы клопат».

За гэта Ягора ледзьве не дыскваліфікавалі. Але ў журы знайшлася мудрая жанчына, якая збольшага зналася ў кухні, дзе гатавалася кулеша тагачасных выкрунтасаў Руткоўскага. У яе атрымалася пераканаць іншых дараваць гамяльчаніну запальчывасць, патлумачыўшы кінутую ім абразу відавочным станам афекту, выкліканым пэўнымі жыццёвымі абставінамі. Здавалася, што яна не гаварыла на канцылярскім дыялекце, а ўзнёсла дэкламавала вершы Авідыя.

У фэйсбуку і на некалькіх сайтах публіка віравала, незадаволеная і выбрыкам гомельскага археолага, і патураннем з боку журы. «Без кумаўства тут дакладна не абышлося!» – лейтматывам гучала старая, як апошняе міжледавікоўе, здагадка. Руткоўскі між тым папрасіў у журналіста прабачэння. Журналіст прабачэнне прыняў і ўгаварыў лаўрэата на вялікае інтэрв’ю. Ягор быў настолькі шчырым, што пэўныя пасажы давялося падразаць ці змякчаць акцэнты, каб не выклікаць гэтым разам ураганнай рэакцыі самых розных груп чытачоў.

Шчырае інтэрв’ю, якое выйшла пад назвай «Сабачы клопат лаўрэата: як “рамонкавае каханне” штурхнула археолага ў літаратуру», не ўнікла раз’юшаных водгукаў памяркоўных раялістак, курдуплістых баскетбалістак, нацыянал-пацэнтрыстаў, пабожных трактарыстаў з секты сведак дзяшовага паліва, гіпермодных калумністаў, маладзяшчыхся апалагетаў праваднога радзіва, шпунцікаў і вінцікаў, прафесійных ныцікаў, апельсінавых даярак, дэльфінаў і русалак…

Цікава, што феміністычная грамада, якой рупіў айчынны літпрацэс, падзялілася ў стаўленні да кнігі Руткоўскага на два лагеры ці, як гэта назваў адзін мікраблогер з віцебскай Чортавай Барады, табары. У першым табары да ваяцкае нарады зазывалі: галёкалі пра радзімыя плямы мужчынскага вялікадзяржаўнага шаманізму і недапушчальнасць маскулін-сексісцкага рэваншу ў сучбелліце, убачыўшы ў кніжцы перабор з сімволікай якраз мужчынскай сексуальнасці пры недастатковасці ўцямных паралелей з палеалітычнымі Венерамі як першабытным сімвалам жаночае сілы. Самыя зацятыя з гэтых табарытак нават заклікалі да краўдфандынгавай кампаніі па зборы грошай на гляк цыкуты для аўтара. З другога табара чулася, што ніякіх прэтэнзій да Руткоўскага быць не можа, бо кніга напісана ў дапушчальных негалоснымі канвенцыямі межах, а, да ўсяго, аўтар умее ўласнаручна гатаваць вельмі смачныя бутэрброды, чым анічуць не саступае прызнаным класікам фемінізму ў найноўшай беларускай літаратуры.

Не з пустой ветлівасці Ягор запрасіў і тых, і гэтых сустрэцца на наступных раскопках у Юравічах, каб прынагодна пагаманіць за жыццё. Ахвяраваць дзеля гэтага Гётэборгам ці Венай прадказальна ніхто не пажадаў. Нават і ў прыхільным да лаўрэата табары. Асадачак заставаўся, але па-сапраўднаму Руткоўскага турбавала іншае. Трэба было неяк перажыць факт вяселля Марыны з Марку і не пабратацца наноў са шкляным богам. Цяжка з сетак лавецкіх выйсце знайсці вепруку.

* * *

– Ты толькі паглядзі, што ён кажа! – нервова вохкала Марына, чытаючы ў сеціве шчырае інтэрв’ю.

– Мілая, ты ж ведаеш, што я не ўмею чытаць па-беларуску, – нагадаў ёй свежапрыдбаны муж, зялёны навабранец Венерынай раці.

– Я табе перакладу зараз, – цяжка дыхаючы, вымавіла яна. – Толькі не ўпадзі. Вось: «Я даўно кахаю адну дзяўчыну. Цяпер у нас вельмі складаны перыяд. Але гэта анічуць не скасоўвае маіх пачуццяў да яе. Бог стварыў нас адно для аднаго. І што б там ні было – разлукі, жыццёвыя віхуры, матацыклетныя гонкі – мы ўсё адно будзем разам. Раней ці пазней, але будзем».

– Не, я разумею, што кожнаму сваё рамяство. Каму як божанька паклаў, – прахаджаваўся туд-сюд Марку па нацягнутым канаце цярплівасці. – Але што ні археолаг, то паэт. Што ні паэт, то вар’ят. А чым большы вар’ят, тым хутчэй журналісты збягаюцца. Як пацукі на флейту з Гомеля.

– Гэта ты каламбурыш? – павесялела ад яго мудрыкаў маладзіца.

– Я незнарок. Ёсць у нас майстры каламбураў. Герадоты недаробленыя. Шліманы недапечаныя. Так накаламбураць, што падзецца няма куды. Хоць ідзі Авідыю скардзіцца. Да чаго твой колішні вядзе, кажучы, што вы будзеце разам?

– Альбо ён сапраўды канчаткова з’ехаў з глузду і пасяліўся ва ўласным сусвеціку, альбо гэта непрыхаваная пагроза нам з табою, даражэнькі, – неахвотна разжоўвала мужу Марына.

– Дай мне тэлефон. Я пазваню яму.

– А сэнс? Усё будзе як мінулым разам. Да таго ж, фармальна выглядае, што мы з табой пераследуем яго, дастаючы званкамі з пагрозамі.

– Але ж ён павінен ведаць, што мы з табой пабраліся шлюбам, што мы кахаем адно аднаго, што ў нас усё добра… Ён павінен зразумець, што няма чаго совацца туды, дзе кіпіць чужы гаршчок.

– Я думаю, пра шлюб ён ужо ведае, а ўсё астатняе ставіць пад вялікі сумнеў.

Муж агаломшана зірнуў на яе. Пэўны час ён маўчаў, а потым вельмі асцярожна спытаў:

– А ты сама гэта пад сумнеў не ставіш?

Яна ціха засмяялася, падалася да яго і, прыгарнуўшы, сказала:

– Дакладна не. Не верыш?

– Веру. Але гэты далакоп мне вельмі надакучыў. Я адчуваю сябе нейкім мікробам пад лінзамі мікраскопа. Варушуся. Вучуся. Ганяю на матацыкле. Кахаю цябе. І ўвесь час такое ўражанне, быццам ён назірае за мной.

– Не перабольшвай. Не такі ён усёмагутны і кручаны, якім хоча здавацца. Павер ты мне, бо год стасункаў з ім…

– Не працягвай. Нават чуць не хачу, што ў вас было. Як там у Іянэску? «Мой нораў, на жаль, невыцерпны, таму я не цярплю іншых людзей з невыцерпным норавам».

Хаджэнні па канаце абарваліся разам з канатам. Атмасфера прыкметна наэлектрызавалася.

– Ведаеш што? Пакуль мы тут з табой не нарабілі якіх глупстваў, давай лепш пакатаемся на матацыкле, – нечакана прапанавала Марына.

– Да мора? – з ласкавай усмешкай удакладніў Марку, быццам толькі што не быў гатовым кідаць вакол сябе вогненныя стрэлы.

– Так. На наша з табой любімае месцейка, – усміхнулася яна і пацалавала мужа ў вусны.

Маладыя жылі тады амаль у самым цэнтры гістарычнай часткі Канстанцы, недалёка ад плошчы Авідыя. Вялікую кватэру ў злёгку мадэрнізаваным аналагу савецкай хрушчоўкі ім на вяселле падаравалі бацькі Марку. Матацыклетныя выправы да мора сталі для маладой сямейнай пары традыцыяй, якая гарантавана вяртала іх дачыненням флёр рамантычнасці. Таму Марына і пастаралася як мага хутчэй скарыстацца гэтай завядзёнкай і неадкладна згладзіць першыя шурпатасці сумеснага жыцця, дарма што ўзніклі яны з віны далёкага ад іх утульнага гняздзечка мужчыны. Чортавага неўдалёгі, што ніяк не мог змірыцца са сваёй паразай.