Пачварны гук, што нагадваў свіст, пачуўся знадворку. Праз колькі секунд з ілюмінатараў палілося яркае святло, якое суправаджалася чарадой грымот. Самалёт рэзка рванула ўбок. Здавалася, што лётчыкі не дадуць рады кіраванню. Аднак яны паказалі дзівосы майстэрства і здолелі вывесці крылатую машыну з абшару навальніцы.
Менавіта навальніцу назвалі прычынай няштатнай сітуацыі. Частка нешматлікіх пасажыраў ахвотна паверыла. Ягор быў сярод тых, каго версія з навальніцай не задаволіла. Не з прыхамаці, а таму што і вочы, і вушы, і нават нос, з якога пацурчэла кроў, адмаўляліся інтэрпрэтаваць убачанае як шуганне маланкі і грукат перуноў. Больш за ўсё тое нагадвала палёт і выбух ракеты класу «зямля-паветра». Здагадкі пацвердзіліся ўжо ў Беларусі, калі афіцыйна абвясцілі, што самалёт ледзьве не быў падбіты з тэрыторыі Прыднястроўя. Кіраўніцтва непрызнанай рэспублікі ад інцыдэнту адразу ж адхрысцілася, блытана ківаючы на Малдову, Украіну і мала не на Хазарскі каганат.
Руткоўскага ж амаль не хвалявала, адкуль ракета прыляцела. Яго ў здарэнні займалі дзве рэчы. Па-першае, ён заставаўся жывы, хаця пагібель была на адлегласці выпрастанай рукі. Гэта яшчэ больш умацоўвала веру ў наканаванасць – быццам ён не можа памерці, пакуль не верне Марыну ў свае абдымкі. Па-другое, не забываліся гісторыйкі Ядранкі. І Ягор, саслізгваючы ў містыку, міжволі звязваў здарэнне ў небе з працягам спраўджвання ліхога прароцтва. Зноўку ўспаміналася «ведзьміна хата», і ён мурчэў трохі пераробленыя радкі адной з песень мяцежнага юнацтва: «Твоя любовь ко мне растёт, а у меня из носа кровь течёт».
У Гомелі ён прылёг у абласную бальніцу, з вокнаў якой не стамляўся назіраць за пашырэннем мікрараёна Шведская Горка, які пагрозліва навісаў над аднайменным урочышчам з рэшткамі старажытнага гарадзішча. Яго назіранні перапыняліся візітамі знаёмых. У адведкі прыходзілі колькі калег, пара ўвішных студэнтак, адзін сябар з універсітэта транспарту. Калегі цешыліся, што хвароба не мае сувязі з алкаголем. Студэнткі па звычцы хіхікалі і строілі вочкі. Сябар заводзіў старую катрынку пра частаванне дэманаў, выстаўляючы прыгоды, пра якія трошкі апавёў Ягор, метафізічным адказам на ўпартае нежаданне адмовіцца ад Марыны.
Калегам Ягор жартаўліва жаліўся, што праз няўчасны ўдар па галаве яму не пашчасціла падняць келіх за выдатна арганізаваную канферэнцыю і яе выкшталцоную тэму. Калегі з разуменнем справы («Ну, хто ж на канферэнцыях не куляў чарку!») пасмейваліся.
Радыё ўхілістым тонам тарабаніла пра імклівы рост колькасці зафіксаваных у свеце выпадкаў сіндрому татальнай адзіноты. Сярод буйных агмянёў новае немачы называліся як ужо добра вядомы ў звязку з ёй Сінгапур, так і некаторыя іншыя гарады планеты – Токіа, Дубай, Нью-Ёрк, Рыа-дэ-Жанейра. У паведамленні падкрэслівалася, што звесткі няпоўныя, што ўрады некаторых дзяржаў спрабуюць засакрэціць успышкі сіндрому на сваіх тэрыторыях.
Студэнткам Ягор гулліва раіў не запускаць вучобу, аддаючы належнае богу кахання ў меру. Студэнткі працягвалі хіхікаць і строіць вочкі. Тая, што байчэйшая, заявіла, маўляў, навуку кахання яна гартуе, чытаючы лаўрэацкую кнігу шаноўнага пана Руткоўскага.
– Гэта варыянт, – усміхаючыся, казаў ён. – Але не варта забывацца на класічныя творы старажытнаіндыйскіх аўтараў.
– Вы пра «Махабхарату» ці «Рамаяну»? – удакладніла байчэйшая.
– І пра іх таксама, – кіўнуў выкладчык, не трымаючы ўсмешку на шворцы.
Па радыё сказалі, што чарговы марсаход перадаў на Зямлю звесткі, якія маюць стаць сенсацыйнымі. Сцвярджалася, што гаворка можа ісці пра адкрыццё радыкальна новай хімічнай структуры, аналагаў якой на нашай планеце няма. Дыктар скептычна дадаў: «Галоўнае, каб гэтая хімічная структура добра ўпісалася ў патрэбы народнай гаспадаркі».
На закіды сябра з універсітэта транспарту Ягору ўжо і не было чым крыць. «Давай, калі я збольшага ачуняю, сходзім у які-небудзь бар. Пасядзім, пагамонім. Я табе пра адну харвацкую даследчыцу раскажу», – заспяшаўся ён утрымаць першынство, пакуль сябар не распачаў чарговы цыкл лекцый з серыі «Канфуцый для чайнікаў».
Радыё, стаміўшыся ад навін, пачало музычны марафон. Між песень «В Одессе мы пересеклись» і «Не шманай мне душу, краля» раптоўна загучалі знаёмыя акорды «Трох метраў над каханнем». Апошняе хоць і было для Ягора нечаканасцю (усё ж хваля папулярнасці спала), але не такой вялікай, якім стала тэлефанаванне ад бацькі.
З Ягоравых юнацкіх гадоў іх дачыненні былі вельмі нацягнутымі. А ўшчэнт сапсаваліся пазней, калі сын не здолеў прыехаць на пахаванне мамы. Ніякія тлумачэнні бацька тады і слухаць не стаў, дарма што віны на сыне не было. Сын спазніўся не праз абыякавасць ці расхлябанасць. Спазніўся праз павольныя цягнікі і нялётнае надвор’е для самалётаў. Але стары Руткоўскі зацята цвердзіў адно: «Каб сапраўды хацеў, дык не спазніўся б».
Пасля таго не размаўлялі і не бачыліся гадамі. Адзін у Гомелі, другі – у Асіповічах. І вось цяпер стары выйшаў на сувязь. Намагаўся быць стрыманым і не выдаваць хвалявання. Выходзіла так сабе. Тое, што ён пераймаўся за сына, разумелася адразу. «Ну, ты шчэ жывы, браток?» – спытаў бацька, укруціўшы свой даўні заўсёдны зваротак. І Ягора – упартага каменнага Ягора – прабіла на слязу. Сын супакоіў устрывожанасць старога, якому пра здарэнні «данеслі добрыя людзі». Справіўся пра яго здароўе, упершыню за многія гады назваўшы «татам». Той уздыхнуў і ва ўласцівай яму манеры выдаў: «Я ж па канферэнцыях не гойсаю і абы-дзе не лётаю, то ёсць нагода сказаць, што здароўечка крапчэйшае, чым у некаторых археолагаў». Пасмяяліся. Развіталіся даволі цёпла.
Назваць тэлефанаванне Іванкавіч неспадзяванкаю было б чыстым глупствам. Як толькі яна згадала ракету, Руткоўскі агаломшыў яе пытаннем:
– Ты што, пакахала мяне яшчэ больш?
– Ну, як… – сумелася жанчына. – Я проста думала, як ты там ляціш з хворай галавой. Шкадавала, што не паляцела разам. А чаму ты гэтым цікавішся?
– Хачу зразумець, як дзейнічае прадказанне, калі ўжо з першага разу адбыўся збой. Ты ж не выдумала яго?
– Вядома ж, не выдумала! Гэта мой праклён.
– Як вынікае, не толькі твой. Я не хачу загінуць толькі ад таго, што ты пачнеш кахаць мяне на ўсе застаўкі. Мы можам сябраваць, але прашу цябе своечасова бурыць падмуркі, на якіх ты рызыкуеш збудаваць паўнавартаснае каханне.
– Ты такі жорсткі…
– Я не жорсткі. Проста смерць не ўваходзіць у мае найбліжэйшыя планы.
Ядранка, хоць і дала зразумець, што пакрыўдзілася, гуляць на гэтым не бралася. Абяцала звязацца пазней. Ягор, быццам прадчуваючы, што гэтая дзівосніца яшчэ можа яму ў нечым спатрэбіцца, не пярэчыў.
4
У спальным адсеку, дзе царавала любоў, выразна чулася бушаванне ветру звонку. Ён раз-пораз узмацняўся, але не набываў хуткасці і парывістасці, якія лічыліся б небяспечнымі. Прынамсі, сігналаў трывогі не было, і каханкам не давялося пакідаць ложак, каб сыграць на клавішных дадатковай абароны базы. Калі-нікалі паўтараўся і знаёмы рытмічны грукат у раёне «дальнякоў» – ланцугу аддаленых адсекаў, чыё прызначэнне пасяленцы так і не змаглі высветліць. Пэўнай заканамернасці ў аднаўленні грукату не заўважалася. Інтэрвалы паміж серыямі ўдараў былі нераўнамернымі. Іх інтэнсіўнасць не нарастала. Каханкі – ці то дзеля смеху, ці то з выклікам невядомасці – супольнымі рухамі спрабавалі імітаваць рытміку загадкавага грукатання. Спрабавалі, але збіваліся адразу ж, як толькі справа даходзіла да фінішнай стужкі пяшчотнай дзеі.
Умоўнай раніцай – а да марсіянскіх солаў пасяленцы прыстасоўвацца адмаўляліся – Ягор прачнуўся і падняўся з пасцелі першым. Была яго чарга гаспадарыць на кухні. Па дарозе ў душ ён не прамінуў зірнуць, ці не сышла бура. «Як яна мне ўстыла», – расчаравана буркнуў мужчына, убачыўшы ў ілюмінатары ранейшую карціну. Паветраны душ яго і ўзбадзёрыў, і чарговым разам падштурхнуў да роздумаў. Ваду пакуль даводзілася здабываць аквагенатарам, на што выдаткоўвалася шмат электрычнасці. Здабытай вадой карысталіся ашчадна: найперш для гатавання і піцця, потым – для палівання градак і толькі пасля гэтага – для мыцця ў душы па адным разе на ўмоўны тыдзень. Усё астатняе, у тым ліку пранне, рабілася праз прадзіманне.
Аквагенатар, адзін з шэдэўраў «Coböl Engineering», не павінен быў заставацца асноўнай крыніцай вады. Меркаваўся паступовы пераход на ваду з тутэйшага лёду. Гэта вымагала няпростай працы па-за межамі «прыстанішча». Праца ўскладнялася тым, што ад каманды засталося толькі два чалавекі. Руткоўскі ўсведамляў, з якімі цяжкасцямі давядзецца сутыкнуцца. Але крылы не раскапусціў – ведаў, што хоць і не крыжацкім наскокам, а паціху-патроху яны з Марынай зробяць усё патрэбнае.
Тэма не выходзіла ў яго з галавы і за гатаваннем аладак. Уяўляў, якой будзе на смак марсіянская вада. Думаючы пра адлогі лёду, Ягор нечакана злавіў сябе на міжвольным цытаванні Маркеса – не даслоўна, па памяці, але ўсё-ткі: «Міне шмат гадоў, калі палкоўнік Аўрэліяна Буэндыа, стоячы каля сцяны за чаканнем расстрэлу, успомніць той даўні надвячорак, калі бацька павёў яго глядзець на лёд».
– Што ты там мармычаш, любы? – пачуўся вясёлы голас Марыны, якая акурат кіравалася ў душ.
– Ды вось кажу, што без спасу кахаю адну дзяўчыну і неўзабаве пачастую яе сваімі фірмовымі аладкамі з джэмам пад кубак духмянай гарбаты на зёлках, – імгненна пераключыўся ён.
– Шанцуе ж гэтай дзяўчыне, – яшчэ больш развесялілася каханая. – А яе кот атрымае што-небудзь на сняданак?
Варгін адразу ж падаў голас і стаў церціся аб ногі мужчыны.
– Гэты кантрабандны ненажэра, дай яму толькі волю, усе нашы склады за месяц уходае! – удавана абурыўся Ягор.
– Ён кляўся разабрацца са складамі толькі ў двух выпадках: калі тут яго перастануць карміць або калі там завядуцца мышы. Як што другі выпадак зусім нерэальны, то лепш не таўхаць каточка да ліха з першым.
– Добра, атрымае каток кансервы шматок, – удаванае абурэнне саступіла месца шчырай дураслівасці.
Смеючыся, жанчына знікла за створкамі душа. Руткоўскі адрасаваў Варгіну цэлую чародку ласкавых слоў, самай пяшчотнай камбінацыяй з якіх было спалучэнне «нахабная пыса», дастаў з лядоўні ўскрытую раней бляшанку і выклаў у каціную талерку лыжак пяць тушаніны. Кот, не марудзячы, накінуўся на ежу, быццам яго тыдзень трымалі на галодным пайку. Гаспадар адно чмыхнуў, паставіў грэцца ваду і пачаў чараваць з зёлкамі і рознымі гатункамі гарбаты, якія раней пашанцавала адшукаць у складскіх адсеках.
– Ууу, як смачна пахне! Сапраўды духмяна. Ты неяк па-новаму прыгатаваў? – вярнуўшыся, захоплена пыталася жанчына.
– Трошкі па-новаму, – захоўваючы інтрыгу, гарэзіў Ягор.
– І як?
– Прыгатаваў з яшчэ большай закаханасцю, – красаваў усмешкай кухмістр-задавака.
– Во ўжо дзе зусранец! Людзечкі добрыя, ратуйце! – тэатральна забожкала Марына і, падышоўшы ўсутыч, абняла каханага і пацалавала ў вусны. Ён любіў яе пацалункі і тое, як дзіўна яна па-беларуску вымаўляла слова «засранец».
За сняданкам гаспадыня агучыла напалеонаўскія планы на дзень: працаваць у «цяпліцах» – аранжарэйных адсеках, каб нарэшце скончыць падрыхтоўку да запуску на базе «Біясферы-М». Гэта дазволіла б з цягам часу яшчэ больш зменшыць залежнасць ад складскіх прыпасаў. Руткоўскі не пярэчыў, хаця і ведаў, што адзін дзень нават самай плённай працы пакуль нічога не зменіць.
Тым часам на «дальняках» аднавіўся грукат.
– Мяркую, мне ўсё ж варта выйсці вонкі і праверыць, адкуль ён бярэцца, – дужаючы сумневы, выдаў бліскучую ідэйку Ягор.
– Не трэба туды ісці, – злёгку нервова адрэагавала Марына. – Ты ж у курсе, якая там бачнасць. Руку перад сабой выцягнеш – і кончыкаў пальцаў не відно.
– Канешне, не відно. Пальцы ж у пальчатках скафандра, – нягеглай скамарошынкай Руткоўскі парываўся залагодзіць узніклую напружанасць.
– Мне не смешна, – зацялася каханая.
– Ды ўсё будзе добра, Гваздулька! Я цеплавізар вазьму.
– З такім самым поспехам яго можна ўзяць і на «дальнякі», каб без рызыкі праверыць базу знутры.
– Але ж дзеля гэтага давядзецца адключыць адзін, а то і два шлейфы абароны. А рабіць такое непажадана. Сама ж ведаеш…
– Так, я не падумала… Але адпускаць цябе за сцены «прыстанішча» не збіраюся. Гэта вельмі небяспечна. Мне не хочацца, каб ты адважнічаў невядома дзеля чаго.
– А раптам гэта марсіяне ўскрываюць нашу базу, як бляшанку з кансервамі? – не змаўчаў Ягор, нібы наўмысна пацвельваў.
– Ды перастань! – спалохана выкрыкнула яна, але праз міг сцішылася. – Няма тут, на Марсе, нікога жывога, акрамя нас з табой і Варгіна.
– А што ж тады там грукае?
– Мо кавалак абшыўкі ад разбітага «насавіка» бурай прыгнала. Кавалак мог зачапіцца за камяні ці захраснуць у пясчаных наносах, а варушыцца пад павевамі ветру. Калі павевы моцныя, парывістыя, тады ён стукаецца аб сцяну ці дах «дальнякоў».
– Вельмі рацыянальная версія, але ўзмацненні ветру не супадаюць з пачаткам кожнай новай серыі грукату. Дый цяжка верыцца, каб сюды даляцела абшыўка з месца крушэння насавой часткі «Навухаданосара». Адлегласць хоць узглядна і невялікая, але з такім рэльефам складана паверыць…
– Калі бура з полюса прыйшла, то чаму б і не? Пагатоў, нават каля нас вецер часам быў пад саракоўку за гадзіну. А там магла і ўся сотка быць. Што да залежнасці грукату ад узмацнення ветру, то ты ж дакладна нічога не правяраў – не засякаў час, не фіксаваў хуткасць ветру.
– Але мне так здалося…
– А мне здалося інакш. Таму лепш за ўсё не давярацца голым уражанням, а праверыць іх вопытам.
– Добра. Угаварыла. Хай будзе па-твойму. Але ўсё адно, як толькі бура ўляжацца, я абавязкова праверу месца навочна.
– Калі бура ўляжацца, усё можна будзе праверыць, настроіўшы знадворныя камеры.
Мужчына не разумеў, ці каханая сапраўды стала баяцца выхаду вонкі, ці наўмысна ятрыла яго, помсцячы за недалужныя жарты.
У «цяпліцах», як і чакалася, улягалі да сёмай пагібелі. Работы там напраўду было не абабрацца: і з грунтам, і з раслінамі, і з абсталяваннем. Аддалена гэта нагадвала раскопкі. Але менавіта аддалена, бо бліжэйшай аналогіяй было лецішча, а корпанні ў агародзе Ягор не любіў яшчэ з юнацтва. І вось цяпер тое, чым ён некалі ахвотна грэбаваў, стала неад’емнай часткай яго паўсядзённасці, якую час ад часу разбаўляў важданінай у майстэрні пры ангары. Марыне ж гародніцтва прыносіла толькі задавальненне – што на Зямлі, што на Марсе.
Даўно падлічылі, што складскіх прыпасаў ім магло хапіць аж да старасці. Аднак спадзявацца толькі на «склады» было рызыкоўна. «Біясфера-М» патрабавалася да зарэзу. З ёю разгрузіліся б аксігенатары. А гэта, зноў-ткі, эканомія каштоўнай электрычнасці, без якой няма гаворкі пра чалавечае жыццё на Марсе. Пытанне, колькі часу Ягору з Марынай давядзецца заставацца на чырвонай планеце, выразнага адказу не мела. Але міжволі яны вярталіся і вярталіся да яго.
– Як думаеш, ці спрабуюць на Зямлі даведацца пра наш лёс? – пачала жанчына падчас аднаго з перапынкаў у працы. – Дагэтуль ад іх ні слыху ні прослыху.
– Можа, і спрабуюць, – няпэўна прамармытаў Руткоўскі, задуменна пазіраючы ў сэрцу мілае нікуды. – Думаю, нешта перашкаджае сувязі. Тая ж пылавая бура, напрыклад. А з іншага боку, яны маглі атрымаць з борта «Навухаданосара» паведамленне пра немінучую катастрофу. Тады ім нічога не замінае лічыць нас усіх мерцвякамі, а місію праваленай.
– А адпраўка новага карабля можа быць рэальнай?
– Адно дзеля нашага ратунку?
– Не, наогул. Для выканання той жа місіі.
– Дарагая цацачка. «Coböl Engineering» пойдзе на гэта толькі тады, калі каштоўнасць здабытага мінералу з лішкам пакрые выдаткі і дасць велізарныя прыбыткі звыш таго. Але ж адна падрыхтоўка можа заняць некалькі гадоў. Дый мы з табой не ведаем, што цяпер дзеецца на Зямлі. А раптам сіндром татальнай адзіноты накрыў усіх жыхароў планеты, не прамінуўшы нават дзялкоў магутных карпарацый? Калі там віруе глабальная пандэмія, ніхто і думаць не стане пра нейкі марсіянскі мінерал…
– Гэта значыць, што мы тут назаўсёды? – У голасе Марыны адчуўся ледзь прыкметны надрыў, нібы яна адважна змагалася з навальнай патрэбай выплакацца.