Ўрнингизда бўлганимда уни ўқимаган бўлардим! деди Девид юмшоқлик билан. Ҳеч нарсага тегманг, ҳеч нарсани ўқиманг.
Энзай Танкадо Январда туғилган
Илтимос, деди йигит яна илтифот билан, паспортни жойига қўйинг!
Зобит ҳужжатга яна бир қаради ва буюмлар уюми орасига қўйиб қўйди.
Бу йигитда 3-тур виза бор экан. Испанияда бир неча йиллар қолиши мумкин эди.
Девид қурбоннинг қўлини ручка билан итарди.
Балки у шу ерда яшагандир.
Йўқ, ўтган ҳафта келган.
Балки Испанияга кўчиб ўтмоқчи бўлгандир, деди Девид гапни қисқароқ қилиш илинжида.
Бўлиши мумкин. Омадсиз ҳафта. Қуёш уриши ва юрак хуружи. Бечорани ажал етаклаб келган экан, жаврашда давом этди лейтенант.
Беккер унга жавоб бермасдан, қўлни текширишда давом этди.
Ўлими вақтида унда ҳеч қандай тақинчоқ бўлмаганига ишончингиз комилми? сўради у бироз вақт ўтгач.
Зобит кўзини катта очди:
Тақинчоқ?
Ҳа, бу ёққа қаранг-да.
Лейтенант хонани кесиб ўтиб, мурда ёнига келди. Танкадонинг чап қўли териси Қуёш сабаб қорайган бўлса ҳам, кичкина бармоғининг ичкари қисмида нур тегмаган ингичка чизиқ ажралиб турарди.
Беккер ўша чизиқни кўрсатди:
Бу ерни Қуёш урмаганини кўрдингизми? Унинг бармоғида узук бўлган.
Узук? зобит Девиднинг топилмасидан ҳайратланди ва мурданинг бармоғини қайта текширгач, хижолат тортганидан қизариб кетди. Эй худойим! қиқирлади у. Демак, айтганлари рост эканда.
Кечирасиз? Нимани назарда тутяпсиз? сўради Девид паст овозда.
Лейтненат ишончсизлик билан бошини ликиллатди:
Олдинроқ айтмаганим учун узр бу ҳақда Мен шунчаки у чолни жинни деб ўйлагандим.
Беккернинг юзи тундлашди:
Қайси чол?
Тез ёрдамга қўнғироқ қилган аллақандай канадалик сайёҳ. У узук ҳақида тинмай гапирди. Унинг испанчаси шунчалик расво эдики, эшитишга тоқат қилолмадим.
У жаноб Танкадонинг узуги бор дедими?
Зобит бош ирғади, чўнтагидан Дуcадо сигаретини олиб тутатаркан, айбдорона оҳангда изоҳ берди:
Чол ғирт ақлдан озгандек кўрингани учун индамай қўяқолгандим.
Беккернинг қовоғи солинди, қулоқлари остида Стратморнинг сўзлари жаранглади. Мен Танкадонинг ёнида бўлган ҳамма нарсани олиб келишингизни истайман, ҳамма нарсани. Ҳеч нимани қолдирманг, Девид. Ҳатто энг майда қоғоз бўлакчаларини ҳам менга келтиринг!
Узук қаерда ҳозир? сабрсизлик билан сўради Девид.
Лейтнант сигарет тутунини чиқариб, деди:
Бу жуда узоқ ҳикоя.
Беккернинг юраги олдинда ёмон хабар эшитишини сезгандек, гуппиллаб уриб кетди, у талабчан оҳангда деди:
Тафсилотларни айтиб беринг, дарҳол.
Ўн бешинчи боб
Сьюзан Флетчер Nod 3 ичидаги терминалида компьютерига тикилиб ўтирарди. Nod 3 криптографларнинг шахсий, овоз ўтказмайдиган ҳужраси эди. Девор ўрнидаги икки дюймлик ўқ ўтмас қалин ойна ичкаридан туриб Крипто залини бемалол кузатиш имконини берар, лекин ташқаридагиларнинг нигоҳини ўтказмасди.
Бу улкан хонанинг марказига ўрнатилган ўн иккита терминал бир қарашда Камелот рицарларининг айлана столини ёдга соларди. Бу рамзий маъно орқали барча криптографларнинг бир-бири билан фикр алмашиши, улар йирик жамоанинг бир қисми эканликларини эсда тутишлари ният қилинганди.
Криптонинг бошқа бўлимларидан фарқи, Nod 3 ичкарисида одам ўзини уйдагидек ҳис этарди: бу ерда ҳашаматли гиламлар, озиқ-овқатга тўла музлатгич, ошхона, ҳатто баскетбол ҳалқасини ҳам топиш мумкин эди. Бундай дабдабали шароит Криптонинг МХАда алоҳида аҳамиятга эга эканлигини кўрсатарди.
Сьюзан қимматбаҳо брендга тегишли оёқ кийимини ечиб, капронли оёқларини юмшоқ гиламга қўйди. Яхши ҳақ оладиган кўпгина ҳукумат ишчилари сингари қиз ҳам бойлигини кўз-кўз қилишдан тийиларди. Сьюзан шаҳар марказида данғиллама квартира, энг сўнгги русумдаги Ferrari сотиб олишга қурби етса-да, уни камтарона уйда яшаш, Volvo седанини ҳайдаш ва ўртамиёна кийимлар кийиш бутунлай қониқтирарди. Лекин гап оёқ кийими ҳақида кетганда, Сьюзан камтарлик қилолмасди. Ҳатто колежда ўқиб юрган кезлари ҳам у энг қиммат оёқ кийимларидан пулини аямасди.
Ёшлигида холаси берган «оёғинг оғриса, ҳеч қачон узоққа бора олмайсан» деган маслаҳатга ҳозиргача амал қиларди.
Сьюзан эринчоқлик билан керишиб, ишга ўтирди ва Изқуварни чиқариб, созлашга киришди. Шу алфозда Стратмор унга тутқазган почта манзилига яна бир бор кўз ташлади.
SHDAKOTA@ara.anon.org
Ўзини Шимолий Дакота деб атаётган кишининг аноним аккаунти тез орада махфийлигини йўқотади. Изқувар ARA серверини бузиб кириб, унинг ҳақиқий интернет манзилини Сьюзанга жўнатади. Агар ҳаммаси қиз ўйлагандек силлиқ кетса, бир неча соатдан кейин Шимолий Дакотанинг шахсини аниқлаб, Стратморга топширади. Бу орада Девид ҳам Танкадодаги калитнинг нусхасини топиб, олиб келади ва командор иккала калитни баравар йўқ қилади. Танкадонинг бомбаси зарарсизлантирилиб, хавф бартараф этилади.
Сьюзан шуларни ўйлаб, қоғоздаги манзилни икки мартадан яхшилаб текширди, сўнг маълумотни Изқуварга киритди. Стратмор Изқувардан фойдаланишни эплолмаганини эслаб, лабларига кулги ёйилди. Афтидан, командор манзилларни ёзишда чалкашиб кетган, шунинг учун ҳар сафар нотўғри маълумот қабул қилган. Жуда оддий хато, хаёлидан ўтказди Сьюзан ва Изқуварни созлашни якунлаб, ишга туширди. Компьютердан чийиллаган овоз чиқди.
Изқувар юборилди
Энди фақат кутиш қолганди холос.
Сьюзан чуқур хўрсинди. У ҳалиям командорга қўполлик қилиб, ўшқиргани учун ўзини кечиролмаётганди. Бундай мушкулотларда фақат командоргина, ёлғиз ҳаракатланиб бўлса ҳам, ечим топа оларди.
Олти ойча муқаддам Электрон чегараланиш жамияти МХА сув ости кемаси океан остидаги телефон симларини яширинча кузатаётгани ҳақидаги ҳикояни айтиб, оммага жар солди. Стратмор эса бунга жавобан сув ости кемаси аслида заҳарли чиқиндиларни ноқонуний равишда кўмиб, зарарсизлантираётганини ошкор қилди. ЭЧЖ ва ташқи муҳит озодалигига жавобгар идоралар бир неча ой давомида кимнинг ҳикояси тўғри экани ҳақида тортишибди, ахийри ОАВ бу жанжалдан зерикиб, эътибор қаратмай қўйди. Барчаси МХА фойдасига ҳал бўлди.
Стратмор ҳар бир юришини пухталик билан режалаштириб, уларни кўриб чиқишда компьютерига қаттиқ суянарди. Бошқа МХА ходимлари сингари, Стратмор ҳам режаларининг хавфсизлигини таъминлаш мақсадида Brainstorm номли компьютер дастурдан фойдаланарди.
Brainstorm тажриба сифатида яратилган сунъий интеллект бўлиб, «сабаб/натижа» стимулятори сифатида кашф этилганди. Дастлаб сиёсий партияларнинг келгуси натижаларини аниқлаш мақсадида яратилган бу дастур ўзига киритилган маълумотлар базаси партиядаги машҳур кишилар, ходимлар, уларнинг бир-бири билан шахсий алоқалари, партиядаги шахсларнинг жинси, миллати, пули ва қудрати, қизиқишларини ҳисоблаб чиқиб, келгусида кутилаётган натижанинг тахминий моделини ишлаб чиқарди. Фойдаланувчи Brainstormга исталган бир воқеани киритса, дастур бу ҳодисанинг келажакдаги атрофга бўладиган таъсирини ҳисоблаб берарди.
Командор Стратмор Brainstormдан сиёсий мақсадда фойдаланмасди. Дастур ёрдамида амалга оширишни мўлжаллаётган мураккаб режалари, стратегияларининг нозикликларини, ожиз жиҳатларини аниқларди. Баъзан Сьюзан «Сизнинг компьютерингизда дунёни ўзгартирадиган сирлар яширинган», деб ҳазиллашса, Стратмор индамай кулиб қўя қоларди.
Қизнинг хаёлини Nod 3 эшигининг кимдир кираётганини билдирувчи сигнали бўлди. Ўгирилиб, Стратморга кўзи тушди.
Сьюзан, деди командор паст овозда хавотир аралаш. Ҳозиргина Девид қўнғироқ қилди. Ишлар чатоқ.
Ўн олтинчи боб
Узук? тушунмади Сьюзан. Танкадонинг узуги йўқолибди?
Шундай. Яхшиям Девид буни вақтида илғаб қолгани.
Лекин сиз калит сўзни қидираётгандингиз, тақинчоқ эмас.
Биламан, деди Стратмор, лекин бу иккиси бир нарса бўлиши мумкин. Хуллас, жуда узоқ ҳикоя бу.
Сьюзаннинг нигоҳидаги саволни уқиб, Стратмор чуқур хўрсинди ва хонада юришни бошлади.
Афтидан, Танкадонинг ўлимига гувоҳ бўлганлар бор. Ўликхонадаги зобитнинг айтишига қараганда, канадалик сайёҳ бугун тонгда ваҳима билан полицияга қўнғироқ қилиб, боғда қандайдир япон юрак хуружини бошидан кечираётганини айтган. Зобит воқеа жойига етиб борганида Танкадо аллақачон ўлиб бўлганди, канадалик эса у билан бирга эди. Чақиртирилган шифокорлар Танкадонинг жасадини ўликхонага олиб кетар чоғида соқчи канадаликдан нима воқеа содир бўлганини сўраган. Бироқ қария испан тилини яхши билмагани сабаб йигит ўлими олдидан унга узук берганини ҳижжалаб тушунтиролган холос.
Танкадо унга узук берган? ишонқирамасдан сўради Сьюзан.
Ҳа, нафақат берган, балки сайёҳдан узукни олишини сўраб ялинган, Стратмор юришдан тўхтади ва ўгирилди. Чол тақинчоқни диққат билан кўздан кечирган кўринади, чунки у соқчига узук ноодатийлигини, унда қанақадир ҳарфлар ўйиб ёзилганини айтибди.
Ҳарфлар?
Шундай, энг қизиғи, ёзув инглизча эмас, урғулади Стратмор қошларини чимириб.
Японча?
Командор бош чайқади:
Мен ҳам дастлаб шундай ўйлагандим. Бироқ японча белгиларни таниб олиш жуда осон, сайёҳ эса ҳарфларни умуман тушуниб бўлмайди деб шикоят қилган. Яна у айтганки, ҳарфлар шамойилига кўра ёзишни билмайдиган гўдак чизиб ташлаган ажи-бужи белгиларга ўхшаркан.
Қиз илжайди:
Командор, сиз айтмоқчисизки
Стратмор унинг гапини кесди:
Сьюзан, барчаси кундек равшан. Танкадо Рақамли қалъанинг калит сўзини узукка яширган. Олтин жуда мустаҳкам металл. Танкадо ухлаётганида ҳам, чўмилаётганида ҳам, овқатланётганида ҳам, хуллас, қаерда бўлмасин, нима қилмасин, калит сўзни ўзи билан бирга олиб юрган, бу унга фавқулодда ҳолат содир бўлса, уни осонликча интернетда тарқатиб юбориш имконини берган.
Сьюзан иккиланиб қолди:
Наҳотки, Танкадо калитни бармоғида, очиқ ҳолда сақлаган бўлса?
Нима қипти? Испания шифрлаш бўйича дунёда биринчи ўринда турмайди. Ҳар қадамда узукдаги ҳарфларнинг маъносини тушуноладиган хакерлар учрашига ишонмайман. Бундан ташқари, калит сўз олтмиш тўрт белгидан иборат, шундай экан, уни эслаб қолиш учун бир неча сония тикилиб туриш етарли эмас.
Ўлимидан олдин Танкадо узукни етти ёт бегона одамга беради? Нима учун?
Стратморнинг кўзлари қисилди:
Нима деб ўйлайсан?
Сьюзан гап нимада эканини тушунди.
Стратмор бош силкиди:
У Шимолий Дакота фош этилгандан кейингина Танкадога қарши ҳужум бошлашга журъат этишимизни яхши биларди. Жони узилаётганини сезиб, бунда МХАнинг қўли бор деб ўйлаган. Вақт тиғиз эди
Албатта, шивирлади Сьюзан эти музлаб. Танкадо МХА унинг суғуртасини йўлдан олиб ташлади, энди бемалол ўзини ҳам йўқ қилиши мумкин деб фикр қилган.
Сьюзан барчасини тушуниб етганди. Юрак хуружи шундай бемаҳал содир бўлганки, Танкадо табиий ўлим топаётганига ишонмасдан, МХАни жавобгар деб ҳисоблаган. Аламзада йигит қасос олиш учун сўнгги қадамни ташлаган. Калитни оламга тарқатиш учун сўнгги уриниш сифатида узукни вафоти вақти ёнида турган одамга тутқазган. Тақдирнинг қалтис ҳазили билан канадалик сайёҳ ҳозир дунёдаги энг қудратли алгоритм очқичини ушлаб турганидан бехабар юрибди.
Қаерда ўша канадалик ҳозир? сўради Сьюзан баланд овозда нафас чиқариб.
Стратмор хўмрайди:
Айнан мана шу қоронғу бизга.
Зобит билмайдими унинг қаердалигини?
Йўқ. Канадаликнинг узук ҳақидаги ҳикояси шунчалик бемаъни ва тушунарсиз эдики, зобит уни қариб, мияси айниб қолган деб ўйлаган ва ортиқча эътибор қилмасдан, мотоциклга ўткизиб, меҳмонхонасига олиб бориб қўйишга уринган. Бироқ қария мотоциклда қандай ўтиришни билмас экан, йигирма метр ҳам юрмасларидан бечора эгардан учиб тушиб, бошини ёрган, бу ҳам етмагандек, билагини синдириб олган.
Нима? ҳайратланди Сьюзан.
Зобит чолни марказий касалхонага олиб бормоқчи бўлганида унинг жаҳли чиқиб, қайтиб мотоциклга чиққандан кўра Канадага пиёда қайтаман деб айтган. Ноилож қолган соқчи қарияни яқин ўртадаги кичкина клиникага етаклаб борган ва ўша ерда текширув учун ташлаб, ўзи ортга қайтган.
Сьюзан қош чимирди:
Девиднинг қаерга йўл олганини сўраб ўтиришимга ҳожат ҳам қолмади!
Ўн еттинчи боб
Девид Беккер Испан майдонининг офтоб тиғида куйган мармар йўлагига қадам ташлади. Унинг рўпарасида шаҳар консулининг қадимий иншооти Эль Аюнта Миенто қад ростлаб турарди. Бинонинг оқ ва мовий рангли нақшлар чизилган керамикали деворлари, арабча усулда ишланган ҳашаматли гумбази ҳамда ўймакор безакли пештоқи бир қарашда ҳокимият идорасини эмас, дабдабали қасрни ёдга соларди.
Беккер қўл соатини маҳаллий вақтга ўзгартиришга тутинди; ҳозир Севильяда соат 21:10 бўлишига қарамай, Қуёш ҳануз нур сочиб турарди. Андалузияда одатда офтоб ўз уйига 22:00 дан кейин равона бўлишини ҳисобга олсак, испанлар учун ҳали кеч тушмаганди.
Иссиқ ва дим ҳавода Девид терга ботиб боғ бўйлаб жадал юриб кетмоқда эди; Стратмор узук ҳақида эшитиши биланоқ эътирозга ўрин қолдирмайдиган даражада қатъий оҳангда навбатдаги буйруқни берди. Канадаликни топинг! Узукни қўлга киритинг! Нима қилиб бўлса ҳам узукни олиб келинг, Девид!
Йигит Стратморнинг овозидан узук ўта муҳим аҳамиятга эгалигини сезди ва ажабланди; аллақандай белгилар ўйиб туширилган тақинчоқ нега бунчаллик зарурлиги уни қизиқтирса-да, ортиқча савол бериб ўтирмади, командорнинг буйруғини бажаришга киришди.
* * *
Изабелла католик черковининг ёнбошида жойлашган бинонинг клиника эканини унга чизилган катта қизил хоч белгисидан англаш қийин эмасди. Полициячи канадалик сайёҳни бир неча соат олдин бу ерга ташлаб кетганди. Синган билак, ғурра бош ўта оғир ҳолат бўлмагани сабаб сайёҳ керакли муолажани олиб, клиникани аллақачон тарк этганига Девид шубҳа қилмасди. Унинг ягона умиди касалхона ходимлари томонидан ёзиб олинадиган маълумотлар беморнинг исми, жойлашган меҳмонхона номи ёки телефон рақами эди, у шу орқали сайёҳни топишни мўлжаллаганди.
Агар керак бўлса, қўлингиздаги ўн минг долларни узук сотиб олишга сарфланг. Қайтишингиз биланоқ мен ўрнини тўлдираман, деди Стратмор телефон суҳбати давомида.
Ортга қайтганидан кейин шундоқ ҳам пулни қайтариб беришни мўлжаллаётган Девид бунга ҳожат йўқлигини айтди. Стратмор унга шунча катта маблағ бериши етти ухлаб тушига ҳам кирмаган йигит командорнинг гапига кириб, Испанияга келишига пул сабаб эмасди. Сьюзан командорнинг унга қилган яхшиликлари ҳақида кўп тўлиб-тошиб гапириб берарди. Қайлиғининг раҳбари ва ҳимоячиси бўлган одамнинг ишини битиришга ёрдам бериш орқали Беккер ўз миннатдорлигини билдирмоқчи эди, холос.
Девид самолётдан Сьюзанга қўнғироқ қилишнинг иложини тополмагач, аэропортга тушган заҳоти унга боғланишга уринганди, бироқ қиз телефонни кўтармади. Кейинроқ ўликхонада қилган бир неча қўнғироғи ҳам жавобсиз қолгач, йигит хавотирга тушди. Дам олиш куни қиз қаерга кетган бўлиши мумкинлигини ўйлаб тополмади. Ҳозир боғ бўйлаб барча ўтган ишларни эрталабоқ тушунтиришга улгурмагани учун ўзини койиб кетаётган йигитнинг кўзига бурчакдаги телефон будкаси оловдек кўриниб, унга қараб чопди, шошилганча гўшакни олиб, танга ташлаб, қизнинг рақамларини терди. Узоқ муддатли жимликдан кейин ниҳоят гудок эшитилди.