Биирдэ телевизорынан төрөппүттэр уонна учууталлар хайдах курдук оҕолору атаҕастыылларын, кинилэр бырааптарын быһалларын туһунан көрдөрбүттэрэ. Итинник түбэлтэлэргэ сорох оҕолор суукка биэрэн, кыайаллар эбит.
Оттон баһылык эн быраапкын, дьэ, төһө көмүскээтэй? Ник зубочистканан тииһин ыраастыы олорон ыйытта.
Көмүскээн бөҕө. Биир күн оскуолабыттан кэлбитим, малым уруккутун курдук орун оннугар турара. Арааһа, баһылык Түмэппий чанчыгын үчүгэй соҕустук чаачыгыраппыт быһыылааҕа.
Маладьыас эбиккин! Өлөн-охтон биэриэ суоххун!
Бэйэбин баҕас атаҕастаппаппын.
Ити кэмҥэ Ник мобильнайа тыаһаата, Джастин Тимберлэйк мелодията кутулла түстэ.
Але-е, Ник сүрэҕэлдьээбит куолаһынан нэһиилэ хоруйдаата. «Хаска?», «Кимнээх?», «Ну, ладно» диэн тылларынан муҥурданаат, төлөпүөнүн араарда уонна Миша диэки ө-өр да өр көрдө. Онтон кэмниэ кэнэҕэс эттэ:
Һы, таҥара биһиги кэпсэтиибитин истэ олорор курдук. Короче, табаарыстарым пааркаҕа ыҥыраллар. Сотору үҥкүү фестивала ыытыллар үһү, онно бэлэмнэнээри мусталлар. Барабыт дуо?
Барыахха!!! Миша, киниэхэ дьоллоох билиэт тиксибитинии, бэл диэтэр, ытыстарын таһынна уонна Костяҕа эттэ:
Костя, хайаан да баран көрүөххэ!
Төһө өр буолуой? Костя билбэт сиригэр билбэт оҕолорун көрө барар баҕата суоҕа өйдөнүллэр.
Билбэтим, чахчы да Николас ону хантан билиэ баарай? Халлаан алдьаннаҕына Хатыҥнаахха бачча чааһынан тиийиэхпит дииллэрэ сымыйатыныы, куорат ыччатын эйгэтигэр дьыала саҕаланыа эрэ кэрэх, тугунан уонна хаһан түмүктэнэрин туһунан этэ да барыллыбат.
Костик, эн туохтаа, хата, Милаҕа эрий уонна кинини ыҥыр! Кэм билэр киһигин көрөн, аралдьыйыаҥ дии! Ник, баһаалыста, сотовайгын начаас биэр эрэ, Миша, Костяҕа аккаастанар да бокуой биэрбэккэ, төлөпүөн уунна.
Анарааҥҥыта, хайыай, төлөпүөнүн туппутунан турда уонна түннүк диэки хаамта. Туруупканы кулгааҕар даҕайаат: «Мила, баһаалыста, туруупкаҕын ылыма», диэн сибигинэйдэ эрээри, барыта төттөрү буолан таҕыста: тута кэриэтэ Мила куолаһа иһилиннэ. Костя хайдах курдук долгуйбутун дьэ онно биирдэ өйдөөтө. Тоҕо эбитэ буолла, киниэхэ кыл түгэнигэр бу кэпсэтии бүгүн буолбакка, кэлин буолуохтааҕын сыыһа чугаһаппытын туһунан санаа үөскээтэ. «Көннөрүллүбэт алҕаһы оҥорон эрэҕин быһыылаах» диэн ис куолас ыйа сатаата да, суолун ортолообут айанньыт төттөрү төннүбэтин тэҥэ, итиччэ эрийэн баран, Костя саҥата суох туруо дуо?
Мила, привет уол куолаһа нэһиилэ иһилиннэ эрээри дьикти! Мила тута кинини биллэ.
Костя-а!!! диэн үөрбүттүү саҥа аллайда.
Костя, биллэн турар, санаата чэпчии түстэ: хойуу буруо халлааҥҥа көтөн тахсан симэлийэн хааларыныы, били, мааҕыҥҥы саарбахтааһыныттан, кэмсиниититтэн суол омооно да хаалбата. Аҕыйах тылынан кэпсэтээт, бүтэһигэр уол кыыһы пааркаҕа ыҥырда. Кыыс сөбүлэстэ. Бүттэҕэ ол. Костя долгуйан да биэрдэ! Долгуйуутуттан, бэл диэтэр, сүрэҕэ «тук-тук» тэбиэлиирин истэргэ дылы. Төлөпүөнү араараат, кини тута уолаттарга төннүбэтэ, түннүгүнэн таһырдьаны одуулуу турда. Светофорга кыһыл уот тыгар, ханна эрэ ыксаан-бохсоон иһэр дьон тохтуу биэрэр, онтон от күөх уот тыгаатын кытары, эмиэ хамсааһын саҕаланар. Киһи олоҕо светофор тэҥэ: күөх, саһархай, кыһыл уоттар. Хойутаабакка, илин-кэлин түспэккэ, сөрү-сөпкө хаамыахха эрэ наада. Сип-сибилигин Костя сыыстарбата ини: кини күөх уот диэбитэ дьиҥнээхтии күөх ини?
Хайа? кэнниттэн Миша саҥата иһилиннэ.
Миша, эн санааҕар барыта дьикти баҕайы буолбатах дуо? Костя эргиллэ биэрдэ.
Туох?
Сарсыарда оройуон кииниттэн Дьокуускайга айаннаан иһэн, бу күн маннык салаллыа диэн эн да, мин да санаабатахпыт эбээт?
Киһи олоҕо эрдэттэн суруллубут сценарий курдук хаһан да буолбат.
Оннугун оннук эрээри, ханнык эрэ атын көстүбэт күүс туораттан салайарыныы, барыта өйдөнүллүбэт баҕайытык сааһыланан эрэр: автовокзал аттыгар сиргэ олорор бомж, куоракка кэлэн баран Николас буолбут Гришаня, Мила уонна эн
Һы, ол мин эйигин туохпунан эмиэ соһуттум?
Атыылааччы Таня уонна эн Ити туһунан мин түһээн да баттаппатаҕым.
Эс, ама итэҕэйдиҥ дуо?
Кэпсээбитиҥ кэннэ итэҕэйиминэ.
Ээ, бу да киһи, сымыйанан айан кэпсээбитим ээ!
Оччотугар хаһан албынныыргын, хаһан кырдьыгы этэргин быһаарар олус уустук буолсу.
Баччааҥҥа диэри миигин билбэт киһиэхэ дылы буолаҥҥын?!
Хайа, барабыт дуу, суох дуу? Гришаня-Николас ыксаабыт саҥата иһилиннэ.
Баран бөҕө! Костик, оттон Мила туох диэтэй, пааркаҕа кэлиэх буолла дуо?
Кэлиэх буолла.
Бүттэҕэ ол! Эн буоллаҕына ону-маны өйдөммөтү саҥараҕын! диэт, Миша доҕорун санныга аста.
* * *
Таах мээнэ кэлбит үһүбүт дуо? Баран үҥкүүлээ! Тугу сатыыргын көрдөр! үҥкүүлээн эриллэҥнии сылдьар оҕолорго Миша ымсыыра турарын сэрэйэн, Ник уолу инники аста.
Оттон эн? Миша сайыспыттыы ыйытта.
Мин уолаттары кытары кэпсэтэрдээхпин, онон миигин сүтүктээмэ.
Миша бастаан утаа үҥкүүлүү сылдьар оҕолорго аттыларыгар чугаһаан, көннөрү тэпсэҥнии турда. Ол эрээри, бэрт сотору, тулуйбакка, үҥкүүлэспитинэн барда. Чэ, быһатын эттэххэ, кини отой чуҥкуйбат күнэ үүммүт. Ол оннугар Костя бу хампаанньаҕа хайа да өттүнэн сөп түбэспэтэ уот харахха быраҕыллар: сатаан үҥкүүлээбэт, эбиитин кэпсэтэр киһитэ суох. Мила кэлбэтэҕэ буоллар хайыа эбитэ буолла, бырдах аһылыга буолан бүтүө эбит.
Привет! арааһа Мила саҥата Костя кулгааҕыгар ханнык да музыка дорҕоонунааҕар күндүтүк иһилиннэ!
Мила, дорообо! Хата, мин дьолбор, түргэнник кэллиҥ! Костя чахчы да Миланы көрөн үөрдэ.
Оччо чуҥкуйдуҥ дуо? кыыс харахтарын тэрбэччи көрдө.
Майгыбын хайдах да уларытар кыаҕым суох: хаһан да бэйэм бастакынан билбэт дьоммун кытары билсиһэ, бодоруһа сатаабаппын. Ол иһин убайым миигин «бүтэйгин» диэн ааттыыр. Онон, эйигин ыҥырбатаҕым буоллар, хайдах манна тулуйан-тэһийэн олорорбун сатаан санаабаппын. Хата, эн кэллиҥ
Эн уларыйбатаххын Мила ити икки тылы биир тыынынан эттэ.
Эн эмиэ арай уһаабыт курдуккун.
Да-а?!
Баҕар, ол мин ыскамыайкаҕа олорон эйигин хантайан көрөрбүттэн буолуо
Эбэтэр үрдүк хобулуктаах түүппүлэни кэппиппиттэн буолуо, Мила уол аттыгар олордо.
Лаампаны тыктардахха хос иһэ эмискэ сырдыы түһэринии, сорох дьон бэйэлэрин тула дьикти сыдьаайыыны, сылааһы, кэрэни тарҕатар ураты дьоҕурдаахтар. Мила эмиэ оннук, дэлэҕэ даҕаны кини кэлээтин кытары Костя сэргэхсийэ түһүө дуо?
Ол эрээри, Мила, эн уларыйбыккын, Костя саҥата сибигинэйии кэриэтэ чуумпутук иһилиннэ.
Тугум уларыйбытый?
Кыһын эн сирэйгэр веснушкалар суох этилэр, оттон билигин
Оо, ити баҕас сөпкө эттиҥ: күн уотугар мин сирэйим бастакынан бэринэр, хайыыр да кыах суох.
Эмискэ уоллаах кыыс ах бардылар: ким билиэ баарай, баҕар истэригэр ахтыспыттара буолуо да, тоҕо эрэ кинилэр икки ардыларыгар биллибэт истиэнэ үөскээбитинии, саҥата суох олордулар. Мила бастакынан чуумпуну кэстэ:
Биһиги доҕордоһуубут, этэллэрин курдук, виртуальнай эрэ буоллаҕа. Костя, хата, кэпсээ эрэ бэйэҥ тускунан!
Мила, мин бэйэм туспунан кэпсээним автобиографияны ааҕар тэҥэ интэриэһинэйэ суох буолуон сөп, онон саҕалаабатах да көнө.
Ама биир да уһулуччулаах түгэн эн олоххор буолан ааспатаҕа дуо?
Бу диэн өйдөөбөппүн. Оттон эн олоххор, Мила, туох уһулуччулаах буолбутай?
Арааһа суох быһыылаах. Биирдэ толкуйдаан көрдөххө, барыта күннээҕинэн диэбит курдук: детсад, онтон оскуола, сайын аайы каникул кэмигэр тыаҕа эбэбэр баран сынньанарым, арай биирдэ Анапаҕа уонна былырыын Турцияҕа сылдьыбыппыт. Мин кэпсээним эмиэ кылгас буолан тахсар.
Куорат олоҕо кэм интэриэһинэй ини. Оттон биһиэхэ, Хатыҥнаахха, ордук сайынын бириэмэ тохтообутун курдук биир тэҥ буолааччы: дэриэбинэ иһэ уу чуумпу уонна ким да уулуссаҕа быкпат.
Эн куоракка кимниин кэлбиккиний?
Көрөҕүн, ол санныгар түһэ сылдьар уһун баттахтаах уолу? Костя уутугар-хаарыгар киирэн үҥкүүлүү сылдьар Миша диэки ыйда, ити мин доҕорум Мишка. Биһигини манна университекка үөрэнэр биир дойдулаахпыт аҕалбыта. Куорат чахчы дьону уларытар быһыылаах: ол уол төрүөҕүттэн Гриша диэн ааттаах бэйэтэ манна кэлэн Николас буолбут. Тоҕо диэтэргин Николас Кейджкэ майгынныыр үһү.
Ама кырдьык дуо?
Бэйэҥ көр. Ол турар, диэт, Костя уолаттар ортолоругар табахтыы турар Гриша-Ник диэки ыйда. Кыыс, чочумча саҥата суох олорбохтуу түһэн баран:
Кырдьык, кыратык туга эрэ майгынныыр. Ордук ойоҕоһуттан көрдөххө. Оттон доҕоруҥ Миша үҥкүүһүт бэрдэ эбит дии! диэн саҥа аллайда.
Ол баҕас чуолкай, ол эрээри кини аҥаардас үҥкүүһүт эрэ буолбатах, кини дэгиттэр талааннаах уол. Холобур, үчүгэйдик уруһуйдуур. Оннооҕор боростуой харандааһынан, эбэтэр кирпииччэ тоорохойунан, чоҕунан, бэл диэтэр кумахха маһынан хайдахтаах курдук сурааһыннары сүүрэ сылдьан оҥорорун көрбүтүҥ буоллар, бэйэҥ соһуйуоҥ этэ. Оттон миэхэ, хомойуох иһин, итинник дьоҕур сыстыбатах
Ол оннугар эн математиккын, Мила уол санаатын өрө көтөҕө сатаата.
Ээ, ол диэн
Эн олимпиадаҕа барыларын сөхтөрбүтүҥ: ханнык эрэ ыраах улуустан кэлэн баран, манна сылы сыллаан анал оскуолаларга такайыллан үөрэнэр оҕолору кэннигэр хааллартаабытыҥ
Биһиги математикпыт курдук учуутал кинилэргэ баара саарбах. Итэҕэйиэҥ суоҕа, МГУ-ну бүтэрбит киһи.
Да-а? Хайдах эһиэхэ тиийэн хаалбытый?
Баппакка диэххэ сөп. Үөрэҕин бүтэрэн баран, Дьокуускайга ханнык эрэ институкка үлэлии сылдьан, профессоры кытары бурайсан оройуон киинигэр көспүт, онно да өр үлэлээбэтэх, туохтан эрэ сылтаан Хатыҥнаахха барбыт уонна онно олохсуйбут. Ол эрээри биһиэхэ даҕаны сүгүн-саҕын сылдьыбат, директоры, завуһу кытары мэлдьи тапсыбат аатырар, уопсайынан, майгытыгар биир дьиктилээх: киниттэн үрдүк дуоһунастаах дьону кытары бурайсар, хаһан да биир тылы булбат, куруук утарар идэлээх. Ол эрээри үөрэтэрэ чаҕылхай, ол иһин тулуйаллар.
Миша, олимпиада кэнниттэн эйигин Дьокуускайга математическай оскуолаҕа көһөрө сатаабыттарыгар тоҕо аккаастаммыккыный?
Билиэххин баҕарар буоллаххына, ити туһунан мин оннооҕор төрөппүттэрбэр да кэпсээбэтэҕим.
Тоҕо-о?
Итиччэ үчүгэй учууталлаах эрээрибин тоҕо ханна эрэ көһө сатыахпыный? Уопсайынан, аһара онно-манна талаһа сатаабаппын. Баҕар, аһара математиканан үлүһүйэрбиттэн буолуо, биир үксүн бэйэм бэйэбэр сылдьарбын ордоробун, этэллэрин курдук «коммуникабельнайа суохпун». Оттон Миша туһа туспа. Кини дьону кытары түргэнник билсэр, хаһан да кыбыстыбат, кимтэн да толлубат. Көрөҕүн, билигин даҕаны ити хаһан да харахтаабат уолаттарын ортолоругар адьас бэйэ киһитэ буолан хаалбыт дии.
Хайа, пиибэлии тураллар дии? кыыс маҥнайгынан бэлиэтии көрдө.
Дьэ, ити баҕас куһаҕан. Мишка собуоттанан бардаҕына тохтуур аата суох буолааччы.
Оччоҕуна бу киэһэ эрэйдииһик дии!
Хомойуох иһин, оннук да буолуон сөп. Туормас диэн суох киһитэ.
Бэйэтэ талбытынан сырыттын ээ.
Мишка туохха эмэ түбэстэҕинэ эппиэтинэһи мин сүгэрбэр тиийэбин. Хайдах бииргэ кэлэн баран, атырдьах салаатыныы, арахсан хаалыахпытый?
Оччоҕуна иннэлээх сап курдук бииргэ сылдьаҕыт дуо?
Оннугар тиийиллэр.
Миша, кини туһунан кэпсэтэллэрин сэрэйбиттии, пиибэтин иһэ охсоот, чугастыы турар урнаҕа кураанах бытыылкатын бырахта уонна Костялаахха утары хааман кэллэ.
Привет. Милаҕын дуо? диэтэ кини, мичээрдии-мичээрдии. О-о, ити мичээри тулуйар кыыс аҕыйаҕа буолуо!
Привет. Милабын, кыыс уол кини аатын билэриттэн иһигэр соһуйдаҕа, ол эрээри саҥарбата.
Оттон мин Мишабын, диэт, кини Мила аттыгар олордо, Костик мин туспунан кэпсээтэ ини?
Кэпсээтэ.
Туох диэтэй? Миша төһө да мичээрдиирин тохтоппотор, хараҕа тымныынан хаарыйда.
Үчүгэйи эрэ эттэ. Талааннаах диэтэ, үҥкүүһүт, ырыаһыт, уруһуйдьут Таҥара эйигин айарыгар атыттардааҕар арыый да уһуннук бодьуустаспыт быһыылаах.
Мин эмиэ инньэ дии саныыбын, уол кыыһы тонолуппакка одуулаата.
Ол өйдөнүллэр: тыа быыһыгар соһуччу саспыт дьэҥкир уулаах күөл аттыгар хайаан да тохтуугун, ыраас уутунан сайҕаныаххын, чуумпу долгураҥын көрөн уоскуйуоххун баҕараҕын. Ол тэҥэ Мила киһини тардар ураты кэрэ, ыраас сэбэрэлээх. Кыыс арааһа уол киниттэн хараҕын араарбакка көрөрүттэн бэйэтин табыгаһа суохтук сананна, кыбыһынна эрээри, кэпсэтиини салгыырыгар тиийдэ:
Ол эрээри айылҕа биэрбит кыаҕын сатаан таба туһаныахха наада, диэтэ.
О-о, төрүт куттаныма, тоҕо диэтэргин ити чааһыгар мин эгоиспын, бэйэбэр баар дьоҕурбуттан граммы да сүтэрбэккэ, барытын сүүс бырыһыан туһаныам, уол хоруйа бэлэм буолан биэрдэ, ама итини утары туох диэххиний? Мила туох да диэбэтэ. Эгэ Костя саҥарыа дуо? Өскөтүн музыка тыаһаабата буоллар, бырдах дыыгыныыра кытта иһиллиэ эбит. Миша саамай абааһы көрөрө, атыҥырыыра, куттанара чуумпу. Онон ити чуумпуну бастакынан кини кэстэ:
Эһиги пенсионердар курдук тоҕо чуҥкуйдугут?
Төрүт да чуҥкуйбаппыт, кэпсэтэ олоробут, Костя саҥата «эн кэлэн мэһэйдээтиҥ» диэбиттии иһилиннэ. Ол эрээри Миша итиннэ суолта биэрбэтэ: кыра аайы ымыттан, сэниэтин эһэн бэрт. Кини бэйэтин сыалын-соругун билэр уолчаан быһыытынан:
Мила, Костя үҥкүүлээбэтин мин билэбин, онон эн биһиги баран үҥкүүлээбэппит дуо? диэтэ.
Үҥкүүлээччилэр миигинэ да суох элбэхтэр быһыылаах, Мила аккаастана сатаата да, туһа суох. «Саха ньоҕой, оҕото өссө ньоҕой» дииллэринии, Миша арахсан бэрт. «Суох» диэн тыл кинини хаһан да тохтоппот, төттөрүтүн эбии күүркэтэр.
Саатар биирдэ! Иһит эрэ, Леди Гага! Мишка музыка тэтимигэр сөп түбэһиннэрэн, хамсанан барда.
Мила, хайыыбын диэбиттии, Костя диэки көрөн ылла. Уол оҕото ити түгэни мүччү ыһыктыбакка, аны Костяттан көрдөспүтэ буолла:
Костик, төрүт куттаныма, Миланы в целости и сохранности төнүннэриэм! Хайдах чуҥкуйан олоруой?
Биллэн турар, үҥкүүлээҥ, Костик муҥнаах ити түгэҥҥэ атыны тугу этиэй?
Милалаах Миша иккиэн үҥкүүлүү бардылар. Ити былаһын тухары Костя төбөтүн туох санаалар ытыйбыттарын айбыт таҥара бэйэтэ билэр. Уол баҕар бэйэтиттэн бэйэтэ кэлэйэ, мөҕүттэ олороро буолуо («тугу да сатаабат, муҥкук киһибин!»), эбэтэр, Мишаҕа бүтэйдии кыыһырара буолуо («тоҕо дьоллоох түгэммин былдьыы сатыырый?»), Милаҕа кини буолбакка, Миша ордук барсар эбит диэн арыйыыттан күнүүлүүрэ буолуо, баҕар, кини олох да атын толкуйга ылларбыта буолуо («аттыгар үҥкүүлүү сылдьар мин аҕай дэспит кыргыттартан тоҕо Миша сэмэй Миланы ордороруй, дохсун, сытыы бэйэтэ итинник холку, нарын кыыска тоҕо тардыһарый?») Оттон Миша Милаҕа ылларбытын ама Костя хайаан сэрэйиэ суоҕай? Сэрэйэр. Леди Гага бүттэ. Онтон салгыы кими эрэ холбоотулар. Костя ырыаһыттары оччо-бачча араарбат. Кэмниэ кэнэҕэс уоллаах кыыс үҥкүүлээн бүттүлэр.
Хайа, Костик хайдахпытый? Табыллан, үчүгэй баҕайытык үҥкүүлээтибит быһыылаах ээ, көрдүҥ дии? Миша тэйиэ баара дуо, суох, хата, аттыларыгар ыскамыайкаҕа олордо.
Бэркэ үҥкүүлээтигит, ол эрээри эн сылайбатыҥ дуо? Костя Мишаҕа туһаайан эттэ.
Эс, билиҥҥиттэн сылайдахпыный? Мин ардыгар саныыбын ээ: адьас кырдьар сааспар диэри үҥкүүлүөм диэн.
Ол саҕана уларыйыаҥ, Костя саҥатыгар саарбахтааһын дорҕооно иһилиннэ.
Биллэн турар уларыйыам, ол эрээри формабын ыһыктыам суоҕа. Ити иннилэригэр-кэннилэригэр рюкзак иилиммит эр дьону көрдөхпүнэ, адьаһын хотуолуохпун баҕарабын. Өссө онтуларын тупсаран «авторитет» диэн ааттыыллар ээ, сордоохтор!
Ити кэпсэтии салҕаныаҕын, Мишаны Ник ыҥырда.
Эһиги Мишалыын наһаа ураты курдуккут, Мила, уол тэйбитин кэннэ, эттэ.